چند شعر از زانا کوردستانی

▪چند شعر کوتاه از زانا کوردستانی 

(۱)
مادرم مُرد
اما هنوز میان باغچه جوانه می‌زند!
شکوفه می‌دهد؛
سیب می‌شود وُ 
می‌گوید: بخور، نوش جان!

 
(۲)
به راه می‌نگرم وُ
    --آه می‌کشم!
آخرین آرزویم،
   آمدن توست.

 
(۳)
پرنده بودن 
چه خوب است؛
بی‌گذرنامه همه جا می‌روی!

(۴)
توی آسمان می‌رقصید؛
پنجره را که بستم
                 --ماه مُرد!
 

(۵)
کوچه‌ها،
خیابان‌ها وُ
تمام خانه‌های این شهر
باردار سکوتی سنگین‌اند!
با زمزمه‌ی قدم‌هایت
             --فارغشان کن.
 
(۶)
تورقی جان‌کاه!
عکس‌های این آلبوم
پر شده است؛
             --از تنهایی.

 
#زانا_کوردستانی

برگردان چند شعر از تنها محمد

▪شعرهایی از تنها محمد شاعر کورد ساکن ولز

 

(۱)
رفتن تو رفتن نبود
مرگ بود
داد و بیداد کردن دل بود.

 

چند شعرـکوتاه از زانا کوردستانی

▪چند شعر کوتاه از زانا کوردستانی 

 

(۱)
آی هجاهای خفته در گلو
برای که!
چه وقت؟
شعر می‌شوید...

(۲)
جز خیالت 
چیست تسلی این دل
غربت رفته؟!

(۳)
شاعر نمی‌مرید
بال می‌گشاید
پرنده می‌شود
و فراموش می‌کند راه زمین را

 
(۴)
سنگ‌ها هم دل دارند!
این را 
از اشک‌های پدرم فهمیدم،،،
پدری،
که مادرم به او "سنگ‌دل" می‌گفت!

 
(۵)
باران ناخواسته آمد؛
و لبخند مرد کارتن خواب را 
            -- خواسته شست!

 
#زانا_کوردستانی

حجت اله مهدوی شاعر لک زبان

استاد "حجت‌اله مهدوی" متخلص به "حجت"، شاعر نامدار لکستان، زاده‌ی سال ۱۳۲۸ خورشیدی در روستای سراب قَفرَم از توابع دهستان باستانی خاوه شمالی در شهرستان نورآباد است...

یک روز...

هەمووان ڕۆژێک یادی تۆ ئەکەن 
من تەواوی ڕۆژەکان. 
...
هەمووان ئەڵێن 
هەڵەبجه شارە و زیندووه 
بەڵام ئەوەی من ئەیبینم 
گۆڕستانێکی خەوتووە 
ئاسەوارێکی پڕ مەرگی پێش مێژووه. 
...
تەنیاتریین شەوی شاره 
لەبیرکراوتریین ئازاره 
بێکەستریین دڵی ژنه 
گەورەتریین ڕۆژی ونه 
غەمگینتریین ڕۆمان و شیعری سەردەمه 
هەڵەبجه خەمی بێ خەمه. 
...
بێ خاوەنتریین باڵداره 
هەموو ڕۆژێک دڵی ئەشکێت 
ئازارێکی بێ کۆتایه و 
سەیر ئەوەیه ڕۆژ 
له دوای ڕۆژ لەبیر ئەکرێت. 
...
فەرشی سووری ڕاخراوی 
ژێر هەنگاوی گەورەکانه 
باج و سەرانەی خوێنێکی 
نیوەشەوی دوای بارانه 
جەستەی شەکەتی ئاوێکی  
بێ هەتاوه 
دەنگی نووساوی ڕۆحێکی 
پەشۆکاوه 
نووزەی مناڵێکی توڕەی، بێ باوانه 
پێنج هەزار چەتری سەرگۆڕی، گۆڕستانه 
هاوارێکی بێ زمانه 
هەڵەبجه هەتا دواسەده 
شارێکی ئازارستانه. 
...
شەپۆلی تاوە بارانه 
هەنسکی گڕی گریانه 
هەڵەبجه گەر دێڕێکیش بێت 
شاکارێکی تەواونەکراوی ویژدانه. 
...
عەیامێکه هیچ نابیستێت 
به دەنگی دەهۆڵی زلتان کاسی مەکەن 
ئاسەوارێکی ڕەش پۆشه 
بە ڕەنگی پیسی سیاسەت مۆری مەکەن. 
◇
همه‌ی اطرافیانت، یک روز یاد تو می‌افتند،
اما من تمام روزها یاد تو هستم.
...
همه‌‌ی مردم می‌گویند:
حلبچه شهری زنده‌ست!
اما آنچه من می‌بینم
گورستانی‌ست در خواب
با آثاری رنگ مرگ گرفته، در پیشگاه تاریخ.
...
حلبچه، تنها شب‌مانده‌ی، شهر است،
فراموش شده‌ترین درد است،
بی‌کس‌ترین قلب زن است،
بزرگترین گم شده‌ی ماست،
غمگین‌ترین رمان و شعر زمانه‌ست،
حلبچه غمی بی‌غم است!.
...
حلبچه، بی‌آسمان‌ترین پرنده‌ست،
که هر روز دلش می‌شکند،
آزاری بی‌پایان است و 
عجیب که او هر روز
از دیروز فراموش شده‌تر است.
...
حلبچه، فرش قرمز پهن شده،
زیر پای بزرگان است!
باج و سهم خون،
نیمه‌شب بعد از باران است!
پیکر خستەی آبی‌ست،
بی‌تلالو،
صدای گرفته‌ی روحی‌ست،
آشفته و پریشان!
صدای کودکی ناراحت،
یتیم مانده و بی‌پدر!
پنج هزار چتر روی قبرهای گورستان‌ست،
فریادی ناگهان‌ست،
حلبچه تا صد سال دیگر هم، همچنان
شهری آزارده و دردمند است!
...
حلبچه، موج بارش باران است،
نفس گرفته‌ی شخص گریان است،
حلبچه حتی اگر یک خط از کتابی باشد،
شاهکار ناتمام وجدان انسان است.
...
حلبچه، روزگاری‌ست، ناشنیدنی!
با صدای طبل بزرگتان، گیج‌اش نکنید!
حلبچه، نسلی سیاه‌پوش است،
با رنگ کثیف سیاست بی‌ارزشش نکنید.

شعر: #دریا_حلبچه‌ای
برگردان: #زانا_کوردستانی 

می دانم

ئەزانم ناوچەوانم خەتی تێکەوتووە
ئەزانم باش ئەزانم
خەتی پێکەنینەکانیشم زیادی کردووە
دیقەتم یاوە له ئاوێنەدا
جوان لێی وردبوومەتەوە
ئەبینرێت ڕەنگی بێتاقەتی له گریان و پێکەنینەکانمدا.
ئەزانم هەموو ئەمانه لە مندا 
پێم ئەڵێن
تۆ گەورە بوویت ئیتر
چیتر کچە عەیارەکەی جاران نیت
بەڵام پیربوون ڕێ له جوانی ڕۆحی ژنێک ناگرێ
لەگەڵ هەناسەی شیعرا بخەوێت هەموو شەوێ
ژنێک کە لەگەڵ تەنیایی بەشەڕ دێت
بۆ باوەشێک 
بۆ دووقسه.
ئەمە منم
خۆمم کە لەکەس ناچم.
ئەمەوێ خۆم بم
بۆ ئەوەی کەسێک هەبێت له من بچێت
نامەوێ خۆم بگۆڕم
بۆ ئەوەی ڕوخسارم له کەسێکی تر بچێت.
◇
می‌دانم که زیر چشمانم خط پیری افتاده،
می دانم خوب هم می‌دانم که،
چروک اطراف لبم هم زیاد شده است!
با دقت به آیینه نگاه می‌کنم
خوب که می‌نگرم
می‌بینم رنگ بی‌طاقتی را میان خنده و گریه‌هایم
می‌دانم همه‌ی اینها در من می‌گویند
تو دیگر پیر شده‌ای
دیگر آن دختر پر ناز و افاده‌ی پیشین نیستی!
اما پیری و کهولت، که زیبایی روح هیچ زنی را متوقف نخواهد کرد!
وقتی هر شب همراه با زمزمه‌های شعر بخوابی،
زنی که با تنهایی انسان تامل می‌کند
برای آغوشی امن
برای دو کلمه گفتگو...
این منم!
که خودم هستم
و نه شبیه کسی دیگر،
من می‌خواهم خودم باشم
تا کسی شبیه من باشد
نمی‌خواهم خودم را دگرگون کنم،
براستی چرا باید، به کسی دیگر شبیه باشم؟!

شعر: #دریا_حلبچه‌ای
برگردان: #زانا_کوردستانی 

عشق تو

وا کەوتووم به ڕقی عەشقا 
سەد هێندەی تر تامەزرۆ بم بۆ حەرفێکی نامەکانت
 ناهێڵم تۆ به خەیاڵیش پێی بزانیت 
سوێند دەخۆم به چاوەکانت. 
...
هەموو شتێک له ژیانم دووبارەیه 
تاوانی ئەم عەشقەم نەبێت 
بەڵام چی لەوه جوانتره 
دڵ تاوانباری عەشقت بێت. 
...
چیتر تۆ ئەو کەسه نابیت 
که من بەدڵ خۆشم ویستیت..
 لەبیری دەکەم هەبوونت 
دڵیش ڕادێنم به دووریت. 
...
کەسێک دڵی ڕەنجاندبم 
کەسێک چاوی گریاندبم 
مەحاڵه بێتەوه ناو دڵ 
دوای ژیانیش لێی خۆش نابم.
...
کەس نازانێت لەناو دڵما 
چ ئازارێک دێت و دەچێت 
بۆیه کاتێک بێ شەرمانه پێ دەکەنم 
بزانن که ڕۆحی سەختمه 
له بێدەنگیمدا دەردەچێت. 
◇
چنان افتاده‌ام در حول و ولای عشق تو
که صد بار بیشتر انتظار می‌کشم، مشتاقانه بخوانم یک کلام از نامه‌هایت را
اما نخواهم گذاشت حتی به خیال به این شوق و ذوق پی ببری
سوگند به چشمانت!
...
در این زندگی دوباره‌، همه چیز 
که تقصیر عشق نیست!
اما آگاه باش که  هیچ چیز به زیبایی 
دل گناه‌بار عشق تو بودن، نیست!
...
گرچه دیگر تو آنی نیستی 
که من با جان و دل دوستت می‌داشتم اما
حقیقتا دلتنگ تو هستم و 
قلبم از فراقت، ریش‌ریش و خونین‌ست.
...
هوشیار باش، اگر کسی دلم را برنجاند 
و چشمانم را گریان کند
محال است مجدد در قلبم پذیرایش شوم،
حتی بعد از مرگ هم، نخواهمش بخشید!
...
کس نمی‌داند در دلم چه دردی‌ست،
در دلم چه آشوبی به پاست و دردهایی جای دارد
به این دلیل بی‌آنکه از کسی پروا کنم، می‌خندم
اما بدان، که روح آزرده‌ام
میان سکوت و خاموشی‌ام، از جان به در می‌رود.

شعر: #دریا_حلبچه‌ای
برگردان: #زانا_کوردستانی 

 

 

اینجا کوردستان است

ئێرە کوردستانه 
ڕۆژەکانی هەر له شەوەکانی دەچێت 
ئەمڕۆی لە دوێنێ و 
سبەی کە دێت 
هیچ ناگۆڕێت. 
...
ئەگەر دانەر نەڕۆشتایه 
بابە نوئێل دەهات 
بەفریش دەباری 
کۆڵانیش پڕ دەبوو له پێکەنین و یاری. 
...
ئەگەر دەستگیرانی ئەو کوڕە غەریبه 
نەخنکایه 
جوانتر دەبوون لێره گشت ئێوارەکان 
عەشق نەی دەبینی دابڕان 
و دڵشکان. 
...
ئەگەر مووچە ئەدرا 
منداڵە بچووکەکەی دراوسێمان 
وڕکی بەدایکی نەدەگرت بۆ چوونە دەرەوە. 
باوکێک له شەرمەزاریدا 
نەدەگریا. 
...
ئەگەر وڵات سەرۆکی هەبوایه 
کەس بیری لەسەفەر نەدەکردەوه 
کەس دڵی نەدەهات شار به جێ بهێڵێت 
هیچ دانەرێک لافاو نەی دەفڕاند 
ماڵی پێش مەرگەیەک 
نەدەسووتا لە بێ نەوتی 
هیچ کەسیش خەونی به مردنەوە نەدەبینی 
شار پڕ نەدەبوو له بەدبەختی. 
...
سوپاس سەرۆک 
چەندە میهرەبانیت 
کاتێک ئەم هەموو ڕووداوه ئەبینیت و ئەبیستیت 
تۆ هیچ ناڵێیت 
و وەک هەمیشه 
بێدەنگی هەڵ دەبژێریت. 
...
ڕووتان ڕەش 
و تاریک و تار. 
وەک کۆڵان 
و شەقامی شار. 
دووهەزار و بیست و دوو جار 
دڵتان بشکێت. 
قەزای جەستەی سارد و ون بووی 
سەدان دانەر 
هەزاران گەنجی دەربەدەر 
له ناو دڵی ئێوەکەوێت. 
...
دڵم نایه 
بڵێم ساڵی نوێ پیرۆز بێت.
 بێت یان نەیەت
 له وڵاتی نەوت و ئاڵا 
هیچ ناگۆڕێت. 
◇
اینجا کوردستان است!
روزهایش، به‌مانند شب‌هایش سیاه،
امروز با دیروز و
فردا که در راه‌ست،
هیچ توفیری ندارد و هیچ چیز تغییر نمی‌کند.
...
اگر رهبرش نمی‌رفت،
بابا نوئل می‌آمد 
برف هم می‌بارید  
کوچه‌ها هم پر می‌شد از صدای خنده و شادی.
...
اگر نامزد آن پسرک بیچاره غرق نمی‌شد،
غروب‌هایش رنگ زیبایی به خود می‌گرفت
و هیچ عشقی سرانجامش ختم به جدایی‌ نمی‌شد
و دل هیچ عاشقی نمی‌شکست.
...
اگر گرسنگی نبود،
کودک همسایه 
مادرش را وادار نمی‌کرد، خانه را ترک کند برای تهیه آذوغه 
و پدرش شرمگین، نمی‌گریست.
...
اگر وطنم رهبری داشت 
هیچکس به ترک وطن، نمی‌اندیشید 
هیچکش دلش قرص ترک شهر و دیارش نمی‌شد
هیچ خالقی سیلاب را نیافرید
هیچ خانه‌ای پیش مرگ
نمی‌سوخت از بی‌نفتی 
هیچ‌کس  حتی در خواب و کابوس، مرگ نمی‌دید
و شهر لبریز بدبختی و نکبت نمی‌شد.
...
ای رهبرم، ممنونیم از تو!
چقدر مهربانی!
وقتی این همه اتفاقات ناخوشایند را می‌بینی و می‌شنوی
اما لام از کام بر نمی‌داری
و مانند همیشه سکوت را بر می‌گزینی.
...
رو سیاه شوید،
و زندگیتان تاریک و تار،
مانند کوچه پس کوچه‌ها و
محله‌های سیاه و تاریک شهر...
دو هزار و بیست و دو مرتبه دلتان بشکند
تنت سرد باد چون جنازه، و گم و گور شوی،
و صدها گذارنده 
هزاران جوانی دربدر
در دل و جان شما بیفتند.
...
نمی‌توانم بگویم سال نو مبارک باد
اما بیاید یا نه،
در سرزمین نفت و پرچم
هیچ چیزی تغییر نمی‌کند.

شعر: #دریا_حلبچه‌ای
برگردان: #زانا_کوردستانی 

درس یکم

[وانەی یەکەم] 

کوردی
یەکەم پیت ز
یەکەم وشه زارا
لەسەر تەختەی ڕەشی ساڵ وا نووسرابوو
زارا به پێکەنین هاته پۆل
منداڵەکان لەبەری هەستان
وانەی کوردی لێرەوە دەستی پێ کرد.
...
هۆ منداڵان 
لێره بە دواوە
له زارا وه
یەکەم پیت
فێر دەبین
له زارا وه
یەکەم وشە
کوردستانە
که دەینووسین
دەی منداڵان
بێ ڕاوەستان
بۆ پیتی ( ز )
زارا بنووسن
نەک زیندان.
...
جەرەس لێی دا
ززززززززز
منداڵێک لەسەر تەختەی ڕەشی پۆل
بە پەله نووسی
ز ... زارا.

◇

[درس یکم] 

در کوردی
نخستین حرف: ز
نخستین کلمه: زهرا
روی تخته سیاه سال، چنین نوشته بود.
زهرا با لبخند وارد کلاس شد،
دانش‌آموزان جلویش برخاستن 
آموزش زبان کوردی از اینجا شروع شد.
...
آهای بچه‌ها!
از اینجا به عقب 
از زهرا،
نخستین حرفرا
یاد خواهید گرفت!
از زهرا!
نخستین کلمه 
کوردستان است،
که خواهید نوشت!
پس بچه‌ها،
بی سر و صدا بگویید:
- چرا حرف ز؟!
چون باید زهرا بنویسد،
نه زندان!
...
زنگ مدرسه به صدا در آمد،
زززززززززز
دانش‌آموزی بر روی تخته سیاه کلاس
با عجله نوشت:
ز ... زارا*.

شعر: #دریا_حلبچه‌ای
برگردان: #زانا_کوردستانی 

***
پ.ن:
زهرا محمدی، مدرس زبان کوردی، فعال مدنی و مسئول انجمن فرهنگی اجتماعی «نوژین» سنندج، در خرداد ۱۳۹۸ بازداشت و در تیر ۱۳۹۹ به اتهام «تشکیل گروه علیه امنیت کشور» به ۱۰ سال حبس محکوم شد. این حکم بعدتر در دادگاه تجدید نظر به پنج سال حبس تبدیل شد. این فعال مدنی فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد ژئوپولتیک است. او به مدت ۱۲ سال در شهر سنندج و روستاهای اطراف آن به صورت داوطلبانه به آموزش زبان کُردی مشغول بوده است. (مترجم)

ریشه‌یابی زندهای کردستان

"مالکم" طایفه‌ی زند را شعبه‌ای از تیره‌ی لک از ایل لر می‌داند و واژه‌ی زند را مبتنی بر عقیده‌ای می‌داند که حاکی از وظیفه‌ی این طایفه در محافظت از کتاب زند اوستا از جانب زردشت است.

برگردان شعرهایی از تنها محمد

▪برگردان شعرهایی از تنها محمد شاعر کورد عراقی ساکن بریتانیا

 

(۱)
بی‌احساس نیستم که به تو نمی‌گویم: بیا!
شهر من به اندازه‌ی دنیا بزرگ نیست،
که ستاره‌ای در خود جای دهد.

 

مژده احمدی شاعر افغان

بانو "مژده احمدی" شاعر و نویسنده‌ی افغانستانی، زاده‌ی سال ۱۹۹۹ میلادی در شهر کابل است. 
 

ایمان نریمان شاعر کورد

بانو "ایمان نریمان" با نام اصلی "ایمان فواد فخرالدین" مشهور بە "ئیمان یادەوەر" شاعر کورد عراقی، زاده‌ی یک ژانویه ۱۹۹۷ میلادی در شهر چوارتا و اکنون ساکن سلیمانیه اقلیم کوردستان است.

غلامرضا بروسان

زنده‌یاد "غلامرضا بروسان" شاعر خراسانی، در ۲۵ آذر ماه ۱۳۵۲ خورشیدی در مشهد به دنیا آمد. پدرش "اسماعیل" از شهدای جنگ تحمیلی عراق با ایران بود. 

 

احد چگینی

استاد "احد چگینی" فرزند "عزیزاله" شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار و از فعالان فرهنگی و سیاسی، زاده‌ی ۱۱ دی ماه ۱۳۴۸ در قزوین است.  

مرتضی زندپور

استاد "مرتضی زندپور"؛ فرزند "حسام"، شاعر، نویسنده و روزنامه‌نگار ایرانی، زاده‌ی ۱۴ دی ماه ۱۳۳۱ خورشیدی در خرمشهر است.

 

حنان عیسی

بانو "حنان عیسی"، شاعر،‌ فیلمساز و هنرمند عراقی ـ ولزی است که در سال ۲۰۲۱ میلادی، عنوان پنجمین شاعر ملی «ولز» برگزیده شد.

 

مهدی رضازاده شاعر صومعه‌سرایی

استاد "مهدی رضازاده" شاعر، نویسنده و منتقد گیلانی، زاده‌ی سال ۱۳۳۴ خورشیدی، در صومعه‌سرا، است. 

 

نگاهی به کتاب جایزه

کتاب "جایزه" اثری از "محمدرضا سرشار" متخلص به "رهگذر" است. 

 

جعفرمحمد ترمذی

دکتر "جعفر محمد ترمذی" با نام کامل "جعفر خالمؤمن‌اف محمدی یویچ" شاعر تاجیک در ۲۰ سپتامبر سال ۱۹۶۸ میلادی در منطقه‌ی شیرآباد ولایت سرخان دریا، ازبکستان دیده به جهان گذاشت.