اسد چراغی
استاد زنده‌یاد "اسد چراغی"، شاعر، محقق و عضو جمعیت احیای محیط کوهستان (پراو)، زاده‌ی سال ١٣٠٩ خورشیدی، است.
اسد چراغی
استاد زنده‌یاد "اسد چراغی"، شاعر، محقق و عضو جمعیت احیای محیط کوهستان (پراو)، زاده‌ی سال ١٣٠٩ خورشیدی، در روستای کانی‌شریف شهرستان سرپل‌ذهاب، از طایفه‌ی سیاه‌کمر کلهور بود.
ایشان علاوە بر سرودن شعر، علاقە زیادی نیز بە صنایع دستی و میراث فرهنگی ملت کُرد داشت و چندین نمایشگاه فرهنگی و هنری را دایر کردە بود.
بسیاری از اشعار او را خوانندگانی، خوانده و ترانه کرده‌اند، که از مشهورترین آنها، شعر "خوه‌یشگه خاسه‌گه‌م" با صدای "حسین صفامنش" است.
از جمله شاخصه‌های هنری و ادبی ایشان، تسلط ایشان در کنار گویش کُردی کلهوری به دیگر گویش‌های زبان کُردی، چون زازا، سورانی، هورامی و شکاک بود.
ایشان در روز ٢٤ فروردین ماه ۱۳۹۴ و در سن ٨٤ سالگی در منزل شخصی‌اش در کرمانشاه درگذشت و پیکرش را در زادگاهش دفن کردند.
از این شاعر فقید چند مجموعه شعر از جمله "آلوده وه‌هار، آلوده نه‌کی" چاپ و منتشر شده و متأسفانه چند کتاب دیگر آماده‌ی چاپ داشتند که اجل مهلت نداد آنها را منتشر کند. این کتاب‌ها، "راز بیستون"، "عارف و عاشق" و "فرهنگ واژگان کُردی" نام دارند.
◇ نمونه‌ی شعر کُردی:
(۱)
[ئه‌و‌ه‌ڵ ئێرانی دۆوم کوردوکم]
قه‌وم ته‌وانای هه‌زار بلووکم
من شاعر کورد، کوردی زوانم
رووڵه‌ی ره‌ئووف خاک ئیرانم
ئاریائی نژاد، مه‌رزه نشینم
مه‌رزه‌بان خاک ئیران زه‌مینم
سه‌رتاسه‌ر ئیران نیشتمانمه
زات بی‌زه‌واڵ حه‌ق میهمانمه
وه‌ته‌ن په‌ره‌ستیگ خاوه‌ن یه‌قینم
نژاد کاوه‌ی ئیران زه‌مینم
ماد کورده‌وار نژاد پاکم
پووک بی ئامان سه‌رف زۆحاکم
تاریخ شاهده، سه‌رفه‌رازییم
خه‌ده‌نگ خویری تورک و تازییم
سازش ناپه‌زیر ده‌ست ئستعمارم
دۆشمن شکه‌نم مه‌رد په‌یکارم
نه‌ته‌وه‌ی ئاره‌ش خاوه‌ن که‌مانم
ئه‌ڕای وه‌ته‌نم فره گمانم
هه‌ر سفره‌ی ره‌نگین من میز‌بانم
جفتیار، باخه‌وان، ئیڵم، شوانم
ژیانم مه‌دیون ده‌ستره‌نج خوه‌مه
دی وابه‌سته نیم خاترم جه‌مه
نموونه‌ی فه‌توای شاه مه‌ردانم
جوور شیرداڵگ حه‌ڵاڵه نانم
کورد کشاوه‌رز خوه‌د بویچگ مه‌زان
گۆڵ گه‌نمد ئارمه له جه‌هان
یا خۆدا وه‌ته‌نم دایمه ئازاد بوو
له ناو جه‌هان سه‌ربه‌رز و شاد بوو.
◇ برگردان به فارسی:
اول ایرانی و دوم کُردم
قوم توانای هزار تیره‌ام
من شاعر کُرد، کُردی زبانم
فرزند رئوف خاک ایرانم
آریایی نژاد و مرزنشینم
مرزبان خاک ایران زمینم
سراسر ایران وطن من است
ذات بی‌زوال حق، مهمان من است
وطن‌پرستی صاحب اعتقاد و باورم
نژاد کاوه‌ی ایران زمینم
ماد کُرد از نژاد پاکم
پتکی هستم که بر سر ضحاک فرود آمد
تاریخ شاهد سرافرازی من است
تیر خدنگم بر چشم ترک و تازی
سازش‌ناپذیر دست استعمارم
دشمن شکنم، مرد پیکارم
ملت آرش صاحب کمانم (آرش کمانگیر)
برای وطنم خیلی در فکرم
هر سفره‌ی رنگین را من میزبانی می‌کنم
کشاورز، باغبان، ایلم، شبانم
زندگیم مدیون دسترنج خودم است
دیگر وابسته نیستم، خاطرم جمع است
نمونه‌ی فتوای شاه مردانم
مانند شیر مادر نانم حلال است
کُرد کشاورز خودت را کوچک ندان
گل گندمت نمونه است در جهان
خدایا وطنم همیشه آزاد باشد
در جهان سربلند و شاد باشد
اول ایرانی هستم بعد کُرد.
(۲)
[کوردم]
من کورد کوردم، زانم بیکه‌س نیم
هزار فامیلم، بی فه‌ریاد ره‌س نیم
مه‌س که‌سانم وه باده مه‌س نیم
نژاد مادم ره‌گه‌ز په‌ره‌ست نیم
من ئفتخار که‌م نژاد کوردم
ره‌سم و رۆسووم خوه‌م له بیر نه‌وردم
نه‌قشه‌ی بیگانه چوارپاره‌م کرد
بیمه چوار پاره، زنه‌م نه‌مردم
برا کورده‌گه‌م هاوراز ده‌ردم!
ئاگا وه خفه‌ت هه‌ناسه‌ی سه‌ردم
لۆری یا که‌ڵهۆر، له‌کی یا گووران
هاوخوینی وه ته‌‌ک شه‌کاک و سووران
گشت چه‌شمه‌ی جووشان وه‌یه‌ی سه‌راویم
مه‌وج و تووفانیم، ئه‌وج هه‌تاویم
ئازاده‌گان ژیرتیغ زۆحاکیم
نه‌ته‌وه‌ی کاوه‌ی مه‌رد بی‌باکیم
◇ برگردان به فارسی:
من کُرد کُرد هستم، می‌دانم که بیکس نیستم
هزاران فامیل و همزبان دارم، بی‌فریادرس نیستم
مست عزیزانم هستم، مست باده و شراب نیستم
از نژاد مادم و نژادپرست نیستم
افتخار می‌کنم که نژاد کُردم
رسم و رسوم خود را فراموش نکردم
نقشه‌ی بیگانگان چهار تکه‌ام کرد
چهار قسمت شدم اما زنده‌ام و نمرده‌ام
برادر کُرد، همراز دردم!
تو آگاهی به غم و نفس سردم
لری یا کلهر، لکی یا گوران
هم‌خونی با شکاک و سوران
همه مانند چشمه‌ای جوشان از یک سراب هستیم
موج و طوفانیم، اوج خورشیدیم
آزادگان زیر تیغ ضحاکیم
ملت کاوه، مرد بی‌باکیم.
(۳)
[ئی دڵ ئاشق منه]
ئی دڵ ئاشق منه، ئاشق مه‌رام کورده
راز سدق و سه‌داقه‌ت، تکیه که‌ڵام کورده
ئه‌ساڵه‌ت و سه‌خاوه‌ت، په‌رچه‌م بام کورده
کۆرسی عه‌دل و عه‌داڵه‌ت، لایق مه‌قام کورده
ئه‌وج غیره‌ت و غۆروور، شه‌ره‌ف وه‌نام کورده
کاسه‌ی سه‌برۆ ته‌حه‌مۆل، لیوالیو جام کورده
ته‌مام عاله‌م بزانی، هه‌ریه په‌یام کورده
شۆعار عه‌دل و ئازادی، ئاخر که‌ڵام کورده
◇ برگردان به فارسی:
این دل عاشق من، عاشق مرام کُرد است
راز صدق و صداقت، تکیه کلام کُرد است
اصالت و سخاوت، پرچم بام کُرد است
کرسی عدال و عدالت، لایق مقام و منسب کُرد است
اوج غیرت و غرور، شرف به نام کُرد است
کاسه‌ی صبر و تحمل، لبالب جام کُرد است
تمام عالم بدانند، تنها پیام کُرد این است
شعار عدل و آزادی، آخرین کلام کُرد است.
گردآوری و نگارش:
#زانا_کوردستانی
سرچشمه‌ها
- شبکه خبری رها نیوز
https://t.me/mikhanehkolop3
https://t.me/leilatayebi1369
https://t.me/rahafallahi
https://www.facebook.com/unitediran
https://shoonas.blogfa.com/post/8
https://kurdpa.net/fa/news
و...
