جه‌نگی حاجی
ماموستا "جه‌نگی حاجی"، به ناوی ته‌واوی "جەنگی حاجی جەبار"، شاعیری کوردی هاوچه‌رخه واکو لە رۆژی ۱۰ گەلاوێژی ۱۹۶۹ زایەنەی لە هەوڵیر لە دایک بوو.
جه‌نگی حاجی
ماموستا "جه‌نگی حاجی"، به ناوی ته‌واوی "جەنگی حاجی جەبار"، شاعیری کوردی هاوچه‌رخه واکو لە رۆژی ۱۰ گەلاوێژی ۱۹۶۹ زایەنەی لە هەوڵیر لە دایک بوو.
┄┅═✧❁💠❁✧═┅┄
(۱)
ئەمن (مەحەدەمین)م
لە پشتی باوکێکی ستەمدیدە و
لە هەناوی سەلارەژنێکی سەنگینم
فرچکم بە خاک گرتووە
لەوەتە
ی هەم
خاک بۆتە عیشق و ئەوینم،
ئەوێ ڕۆژێ
لە لووتکەی هێزی فاشیست و
لەوپەڕی بێ ئومێدیدا
بەگژ بەعسییەکاندا چووم
پەلکێشی بەرپەتی سێدارە کرام
ئەو سەرەم بۆ نەوینەکرد
پەنجەکانیان بۆ هەڵکێشام
دەستم بۆ درکاندنی
نهێنیی هاوسەنگەرانم نەبرد
وەک هەمیشە
ملم خستە بەر سێدارە
یەک قسەشم
بە دڵی دوژمنم نەکرد،
هەر دوێنێش بوو
لەگەڵ مامۆستا و
مووچەدزراوی نیشتمان
چوومە شەقام
باجی سەرکەشیم لەگەڵ دان،
ئەوا ئەمڕۆش
بە هەمان ڕۆحییەتی جاران
ڕووبەڕووی ستەم دەبمەوە
لێرە و لەوێ
خزم و خۆیش
ناوم دەنێن
حەمە سیان
شانازییە و
مایەی نکۆڵی نیە
لێ با هەمووان بزانن
موڵکی ئێوەم
موڵکی کوردان
پڕ بە گەرووم هاواردەکەم
فیدات بم خاکی کوردستان
فیدات بم خاکی کوردستان...
(۲)
خۆ من
ڕەنجبەری ماڵی باوکت نیم
ڕۆژ نا ڕۆژێ هەر بە بێ هۆ
لێم دەبی بە ئاغای دێ
دەرگەم لێدەگریت و
پێمدەڵێی بارکە بڕۆ
مەگەر شەرتی ئێمە
ئەبەدی نەبوو
خێرە ئاوا زوو هەردێ؟
----------
* هەردێ/شێوەزاری هەولێر = هەڵدێ
(۳)
ڕەنگەکان
کە تۆ لە ئامێز دەگرن
قاقای گەرم دەیانگرێ
سیمایان دەگەشێتەوە
وەک ئەو کۆرپەیەی
لە دوورەوە
مەمکەمژەی نیشان دەدرێ...
وەک ئەو بووکەی
لە دوای جەنگا
ھەواڵی گەڕانەوەی
تازە زاوای
بە گوێچکەیدا دەچرپێنرێ...
وەک ئەو دایکەی
ھەواڵێکی مژدەبەخشی
جگەرگۆشەکەی
پێدەدرێ...
ڕەنگەکان
کە تۆ لە باوەشیان دەگرن
ھەر ھەموویان
دەبن بە سپی و سوور
ئاڵ و واڵا دەردەکەون...
ڕەنگەکان
ڕەنگە کپ و داماوەکان
ئەو دەمانەی
تۆ دەپۆشن
حەز بە چوونەکۆڵان دەکەن،
مەیلی
چاوچاوێنی سەربان
تیلەی ئاوڕی ڕێگای کانی
ژوانی ئێوارانی
لای پیرە داری بەر ماڵان
دەکەن...
ڕەنگەکان...
ڕەنگە ڕەنگ مردووەکان
کە تۆ دەئاخننە ڕۆحیان
کۆمەڵەی نوێ
دروست دەکەن
شەڕ بە شەبەنگ دەفرۆشن
گاڵتەیان بە زەردەپەڕ دێت
گێچەڵ بە ڕەنگەکانی
پەلکەزێڕینەی پاش باران دەکەن...
ڕەنگەکان
ڕەنگە مەلوول و ماتەکان
ھەر کات
خۆیان لە تۆدا دەبینن
گەش گەش
وەکو گەشیی چاوەکانت
دەردەکەون...
ڕەنگەکان
ڕەنگە ھەڵبزڕکاوەکان
کە تۆ دەبیتە میوانیان
گۆرانیی عیشق دەچڕن
کەمانچەکەی باکووری
دەگرنە دەست و
لە ھەرمۆتەکەی دیانان
سەدای پڕ لە میھری
(ئەرێ گورێ)ی خارەسێوە
بۆ ھەیبەت سوڵتان دەنێرن...
دەچنە سەر
پردی دەلال و
پڕ بە گەروو
(من دی جارا ئەوەلی)
ئەیازەکەی زاخۆییان
بۆ گارە و مەتین
ڤڕێ دکەن
قەتار و ئەڵڵاوەیسی
حەیران و لاوک و بەستە
خاوکەر و سێگای سەر مەستە
بۆ هابە و مشکۆ دەبێژن...
ڕەنگەکان
ڕەنگە داچۆڕاوەکان
ھێند مەلوولن
کە تۆ دەئاڵێننە خۆیان
شمشاڵەکەی قالەمەڕە
عودەکەی عەلی مەردان و
کەمانچەکەی قەرەداغی
بە گوڕ و تین دەخەنەوە
گەرووی خالقییان لایە
ڕەزازییەکەی کوردانی
پێدەلاوێنن،
نای نەواکەی عەلیزادە و
سەمفۆنیاکانی بیتھۆڤن
شۆپان و مۆزارت دەچڕن،
پڕ بە گەرووی شەجەریان
ھاوار دەکەن،
بەرەو کەشکەڵانی فەلەک
لە شەقەی باڵیان دەدەن و
بەرز بەرز
تا چاو بڕکا بەرز دەفڕن،
ڕەنگەکان...
ڕەنگە ڕەشداگەڕاوەکان
ئەو دەمانەی تۆ دەبینن
ئەو فڵچەیەی
مۆنالێزای
کردە نێودارترینی
گەردوون
دەگرنە دەست
تابلۆیەکی
پڕ بەھا
دەنەخشێنن
لەوێ
لەسەر ڕووی تابلۆکە
ڕەنگ و دەنگی تۆ دەنوێنن...
(۴)
سلێمانی
ئەوێ ڕۆژێ
لە ماڵی خۆم بێلانە بووم
بووی بە لانە
بۆ قژی ئاڵۆسکاوی من
بووی بە شانە
بۆ جەستەی شەکەت و ماندووم
بووی بە دەمار، بووی بە خانە.
ئەوێ ڕۆژێ
لە شارەکەی قەڵای سەرکەش
کوڕانی تەتەر و مەغۆڵ
جارێکیدی
خۆیان و تەوری پڕ ڕقیان
هاتن زمانمان ببڕن
بۆ هەتایە دەنگمان کپکەن
بوویت بە گەروو
بوویت بە دەروو
بوویت بە هەموو.
سلێمانی...
ئەو دەمانەی
دەستی ناحەز
لە بیناقاقاماندا بوو
دەستی میهرت
لەسەر دڵمان
لەسەر ڕۆحی سەرگەردان و
لەسەر شانی ماندووی ئێمە
ئازارشکێن
هەروەکو هەتوان وابوو.
سلێمانی
هەموو شتێکت لێ جوانە
ئەو دەمەی تۆ دەبی یاخی
جوانی وەک شۆخی قەراخی
ئەگەر باسی خۆنەچەماندن بکەین
ئەوە هەر تۆی لەسەر قاچت
نە بۆ دوژمن ملت کەچە
نە بۆ دۆستیش
دەکەی ماستاو
ئەسڵزایەی لە بنەچە،
ئەمێستاکەش
تا ئەو دەمەی
لەسەر پێت بی
لە هەر کوێ بم
بە ئارامی
دییەم دەنێمە خەوەوە
تا تۆم هەبێ
دڵەڕاوکێ و خەم ناناسم
شاری شاران
ڕووگەی ئازادی و بیری جوان
قیبلەی عیشق و خۆشەویستی
شاری شۆڕش و بەرخودان...
(۵)
نە بودیم من
نە نەسرانیم
نە شیوەنگێڕی ئالولبەیت
نە سابیئەم ، نە مەندائیم
نە یوسفەکەی کەنعانم
موسوڵمانم
من پەیڕەوکاری قورئانم،
لەوانەیە
ئەوەم تیا بقۆزیتەوە
کە من ئەتباعی لاهوتم
لە خێڵی زەردەشتیانم
ئەگین چۆن وابەستەت دەبم
لەو دەمەی ئاگری عیشقت
دڵ و ڕۆحی وا سووتانم...
(۶)
لە شیلەی
شەھدی
لێوی تۆ
دروستی کەن
گەر پێکوتە...
بە دنیا
گەرەنتی دەدەم
نەک ھەر چارە
واجبی شەرعە و
سرووتە...
(۷)
خۆ من لە زومرەی
شاعیرانی کلاسیک نیم
قەسیدەکانم ببنە هەوێنی
سەدان و هەزارانیدی،
وشەکانم ماددەی نازیندەگی نین
ڕیسایکلین بکرێنەوە،
پەخشانە شیعری لەمەڕ من
مەیلی مێیینەی زێترە
لەبەر هەندێ
هیچ لە لق و پۆپی
داری سەرجەلە ناگۆڕێ،
سبەینەیەک کە دەبینی
وردەبۆڵەیەکم کردوە و
ناوم لێناوە هۆنراوە
بۆنی بکە، بۆی پێبکەنە
ئاوی بدە نەکا بمرێ،
گەر شەوێکیش
بەر لە خەوتن
پەخشانەشیعرێکت بینی
هەنسک و گریەی تێکەڵبوو
دەستی نەرمت
بۆی درێژکە
نەرمە خەندەیەکی بۆ بکە
گوڵی عیشق
بۆ ئەوەی چەکەرە بکا
بژاری دەوێ
هەمیشە دەبێ ئاوبدرێ...
(۸)
کچی دایە
زویرمەبە،
دایکت لەوێ
لەژێر خێمەی سەرفرازی
سکی بەتاڵی دەگوشێ
بۆ ئەوەی
کە هاتەوە
ژەمێک شکۆ
بە ژیلەمۆی بەرخودان و
گەرمیی هەناو
بکوڵێنێ و
لەسەر خوانی کەرامەت
بیدا بە تۆ و بە براکان.
کوڕی شیرینی بابە
دڵتەنگ مەبە
باوکت لەوێ
لەژێر خێمەکەی بەرخودان
لەبەر سەرما
هەردوو دەستی
پڕ لە تەباشیری سپیی
خستۆتە گیرفانی بەتاڵ
سۆزی داوە
تا تەباشیر لەنێو دەستی
پڕ ئومێدی
نەبێ بە نوقڵی جەژنانە
هەتا نەبێ بە ڕۆژانە
هەتا نەبێ
بە ئاگر و بە درێشە
بۆ بەرپەرچی
دەسەڵاتدارانی پاتاڵ
نایەتەوە و
دەستەکانی ناکاتەوە
مەگەر بۆ هەڵبڕینی
دوو پەنجەی سەرکەوتن و
پەنجە کردنە چاوی گەندەڵکاران...
(۹)
تەمەن هیچی تیانەماوە
گفتی ماچێکم پێبدە
ئەمشەو شەوی بەراتە.
(۱۰)
دەستت لابە ئەی هەمەجی
ئەو ملەی تۆ ڕایدەکێشی
بەعس نەیتوانی نەویی کا
ئەو ورەیەی
هیچێکی وەک تۆ دەیەوێ
بیبەزێنێ
باوکە جەلادە خوێڕییەکەت
ئەوێ ڕۆژێ
پەتی سێدارەی نیشاندا
ملی بۆ مەرگ دانەدا،
ئەگەر هەر مەراقت هەیە
پێڵاوەکەی لەپێکەوە
بیبە بۆ خۆت
بیکە بە سیمبوڵی
دەوڵەتۆکە فشۆڵەکەت...
(۱۱)
لەگەڵ تۆمە
لایەکم لێبکەرەوە
ھاتووم بە دڵ بتدوێنم،
گەر داوای
گیانیشم بکەی
بێ دوودڵی
لە ڕیشەوە دەریدێنم!
(۱۲)
ساڵ و مانگ و ڕۆژ
لای من بە کۆتا نایە
من وەک پەرلەمانی گەندەڵکاران
هەمیشە یەکەم دانیشتنم
لەگەڵ تۆ
بە کراوەیی دەهێڵمەوە
تا ئەو دەمەی
تۆ دەبیتە سەرۆکی دڵی من
ئۆپۆزیسیۆنیش
چی دەڵێ با بیڵێ
باکم بە هیچ کامیان نیە
بەس تۆ
نیساب تەواوکە
لەگەڵ منا بمێنەوە.
(۱۳)
هەر ڕەشبەڵەکی ناوە-
ڕەنگاڵەیین،
خورت و دۆتێ مە!
(۱۴)
لە زمزمی چەناگەی-
فەراقی دەشکێنێ،
گوڵی کراسی گوڵگوڵی!
(۱۵)
لە کوێ بووین و کەی دێینەوە؟
خۆ هەموو ڕێگاکان داخراون
تۆ بڵێی بووبین بە با
بەنێو درزەکانی شەوقا دزەمانکردبێ؟
یاخود لە ئەسڵا هەر نەڕۆیشتبووین؟
کێ ناڵێ لەنێو دەنگی گریان و
هەنسک و نزگرەی دایکمان
گیرمانخواردووە،
ئێمە
کە گەورەبوون تەنگی پێهەڵچنیوین
چیمان لە ناخمان ئاخنیوە؟
ناخمان!
ئەو ناخانەی
بەتاڵ بەتاڵی دەکەینەوە
لە سۆز و
دیسانەوە پڕپڕی دەکەینەوە
تا پەلکێشی نێو خاک و خۆڵ دەکرێین و
سەرمان لە بەردی ئەلحەد دەدا،
ئێمە دەڕۆین
لێ گەڕانەوەمان حەتمییە
بۆ زەمەنی منداڵی و
ماڵەباجێنە و هەڵماتێن،
بۆ سەروەختی چەقاوەسوویی و
عەیاری
بۆ ئەو دەمانەی
بێ گوێدانە قیل و قال
بە پێی پەتی
ئەم کۆڵان و
ئەو کۆڵانمان دەکرد،
ئای چەند بیری ئەو ڕۆژانە دەکەم
ئەو دەمەو عەسرانەی
بە برندایی ئاوایی هەردەگەڕاین
باڵمان وەک پەروانەی ئاشی ئاو دەکردەوە و
بە درێژایی ڕۆژ لە سوڕەسوڕ نەدەکەوتین،
ئێستایش خۆ هەر واین
لێ هەر زوو لە جووڵە دەکەوین
سندمی کات لە پێمانە و
کەلەپچەی هەوار لە دەستمان
هەوار!
چ هەوارێ
هەوارێکی پڕ لە هاوار!
(۱۶)
ئەی نیشتیمان
لای زۆرێکمان
هێندە شیرین و بەتامی
چەشنی نوقڵ
گەورە و بچووک تێتەئاڵێین،
هەندێ جاریش
داڵەکەرخۆر و کەمتیار
گورگە لات و ڕێویی دەربار
وەک کەلاکێک لێتدەڕوانن
لەسەر سنگت
دەکەن سەما
دەتکەن بە تیاترۆخانە
بە مەیدانی کەیف و مەیتار،
نیشتمانم
ئەشرافی تۆ
دایکایەتیت دەپارێزن
وەکو باوەشی گەرمی ئەو
سەرخەوی پاش ماندوێتی
تیا دەشکێنن،
لێ هەندێکیش
لە جاشولکە و جاشزادەکان
تەبیعەتی تەگەیان هەس
سواری دایکی خۆیان دەبن
شکۆی تۆ نا
بێ ئەرزشیی خۆیان دەنوێنن،
نیشتمانم
زامدارەکانی ڕێگای تۆ
وەکو هەتوان تۆ دەبینن
بۆ ساڕێژی ئازار و خەم
دەتخەنە سەر زامەکانیان،
زۆردار و ئەخلاقسزیش هەن
وەکو شەرابی موعەتەق
لە شەوە سورەکانیان
بۆ هەڵدانی پێکی شەهوەت
دەتخەنە نێو جامەکانیان.
ئەی نیشتمان
من جیا لە شێرکۆی دڵ بەخەم
لێتدەپرسم
تۆ چیت ئەویست
بێجگە لە تۆزێ کۆمەک
کەمێک ئینتیما و ئەمەک
تۆزی حورمەت
کۆڵێ خۆشەویستی و
غیرەت
مەعازەڵڵا
گەر کار گەیشتە نامووست
چۆڕێ خوێن و مشتێ هیممەت.
(۱۷)
کزەی جەرگم
هەر شەوێکی بێ تۆیی من
یەڵدایەکە و بنی نایە
هەر ساتێکم لە دووریی تۆ
دەهرێکە لە تاڵی
تەواونابێ ، بێ کۆتایە،
خەمی من لە یەڵدا
نە شەوەزەنگی تاریکە
نە هەڵلەرزین و سەرمایە،
خەمی دڵم لەو شەوەیا
خەمێکی قوڵە و جیایە
بە دیدەنیت بەسەردەچێ
چجای ئەوەی
سەر بخەمە سەرسینەت و
تۆیش بۆم بکەی
لایەلایە.
(۱۸)
بە یەک وشە
یەڵدای درێژ و سارد
کورت و گەرم
دەکەمەوە
خۆشمدەوێی
بۆ هەمیشە.!
(۱۹)
چ سڕێکە ئەوینی تۆ
هەموو ڕۆژێ
لەگەڵ گزنگی بەربەیان
هێندەی چاوەڕوانی
هەڵاتنی چاوانی تۆم
خەیاڵم بۆ لای خۆر ناچێ
وائەزانم
فەلەک یانی دوو دییەی یار
کە هەڵهاتن
ئیدی شەوەزەنگی تار
بنە و بارگەی خۆی تێکئەنێ و
دەستئەکا بە کۆچ و بار.
(۲۰)
شوانکارەم من
ڕۆژانە
سوژدەی شوکر دەبەم
بۆ ئەوینت
شەوانەش
بۆ تێرکردنی دڵی برسیم
دێمە شەوینت.
(۲۱)
هەرزان بازاڕ
شار و وڵاتی تەنیوە
هەموو کاڵایەک بەردەستە
لێ هەر کڕین و سەندنە،
ئەرێ گەلۆ
هەرزان بازاڕێ شکنابەن
شکست و نوشوستی خۆمی
تیا هەڕاجکەم،
خەونی بەدینەهاتووی
چەندین ساڵەی تەمەنمی
تیادا باسکەم،
هەنگاوی شکستخواردووی
ئەوێ ڕۆژێ و دەمی ئێستا و داهاتوومی
تیا ڕیسواکەم...
(۲۲)
سبەی قەدەغەی هات و چۆیە
تیمەکانی سەرژمێری
سەر بە هەموو ماڵێ ئەکەن
پرسیارگەلێک دێنە پێشێ
ناوت چیە؟
نازناوت چەس؟
تەمەنت چەنێک ئەبێ؟
خانووت، موڵکە یا کرێیە؟
کەل و پەل و کەرەستەی ماڵ
چیتان هەیە؟
ڕۆژێکە و دووبارەی نیە
بە زمانێکی پاراو و
دڵێکی پڕ لە سۆزەوە
پێیانبڵێ
لەجیاتیی تەنها ناوێ
کۆمەڵێ ناوم هەیە
هەر ناوێ بە تام و بۆنێ
هەر نازناوێ بۆ ڕۆژێک و بۆ بۆنەیە
تەمەنیشت حیساب مەکە
یەکەم نامەی دەستنووسی منیان نیشاندە
بڵێ لەژێری نامەکە ڕۆژی لەدایکبوونمی لێیە
ترست نەبێ
بڵێ هەر جەستەم لێرەیە
ڕۆحیانەتم وا لەوێیە
لەنێو دڵی عاشقێکی هەولێرێیە،
پرسیار دێتە سەر کەل و پەل و
پێویستیی ماڵ
بڵێ ئەمن
لە هەموو داراتی دنیایێ
هیچم ناوێ
خودای گەورە
دڵێکی بە من بەخشیوە
ئەویش وا کەوتۆتە داوێ.
(۲۳)
بە_با_بڵێن
بە ئارەزووی خۆی
با ھەڵکا!
ئێمە چارۆگەمان
پێچایەوە!
(۲۴)
درەنگ یا زوو
جەنگەکە دەدۆڕێنین و
سەربازە شەڕکەرەکانی ناخمان
پەنا بۆ خۆکوژی دەبەن،
ئەمڕۆ یا سبەی
هەر دەبێ داڕمێ
قەڵای پۆڵایینی تەمەن،
ئەستەم نیە و زۆر نزیکە
ئەهریمەنی شەڕانگێز
هەر دەبێ سینەمان چۆڵکا و
بنە و بارگەی بۆ سینەیەکیتر ببا و
داڵەکەرخۆر تاجی ژیان لەسەر سەرمان بڕفێنێ،
هاکا ئەو ڕۆژە هات
هەور چاوی کزمان پڕبکات و
لەسەر پشتی کۆممان
تەرمی خۆمان هەڵبگرین و
بەدەم ڕێگا بەناچاری
سڵاو لە بکوژەکانمان بکەین
بە مەرگی ئازیزانمان پێبکەنین و
قاقا بۆ شۆستە لاقەکراوەکانی شار بکەین و
بڵێین پەتی زوڵم هەرگیز لە ئەستوری نەپساوە و ناپسێ
ڕۆژێکە و دێت
یەخەی یەکەبەیەکەمان دەگرێ
زەمەن گاز لە لێوی شەقارشەقارمان دەگرێت و
بۆ هەمیشە بەسەر خەراباتی تەمەن دەگریین،
ڕاکردنمان بێ ئەرزشە
پەشیمانی کاسەی سەرمان
بە قۆناخە تفەنگێکی سەدەکانی ڕابردوو
ورد ورد دەکات،
چواردەورمان چیدی بە چاوی ڕێز و سۆز
سەیری ئێمەمانان ناکەن
لە پێکەنین و لە گریان
لە هەڵبەزین و دابەزین
لە سەرکەوتن و لە شکان
بۆمان دەکەن چەپڵەڕێزان،
ئیدی هەر دێ با بەخێربێ
ڕەشەبای ڕاماڵینی ئێمە
دەڵێن لەوێ کەش جیاوازە
هەر هیچ نەبێ دڵئارامە و
ڕۆح مەحاڵە چیدی
نابێ سەرگەردان.
(۲۵)
هۆ مام زۆراب هۆ
ڕاوەستە ڕاوەستە
مێوژم ناوێ
تۆزێ هەنگاوت قوڕسکە
قاچم شەکەت بووە
شنگی ڕاکەڕاکم نیە
دەنگیشم خۆ ناگا بە گوێ
توخوا بە ئازاد بڵێ
چیتر با سێوان هەڵنەدا
تەنها یەک شتم لێتەوێ
چاوم تینی تیانەماوە
نە دارێک دەبینم نە دووان
بەڵکو بچم لە سێبەریا
بۆ ساتێ، تەنها ساتێ
لە سێبەریا بدەم وچان
(۲۶)
خۆزگە
هەزار خۆزگە
منیش کاندید ئەبووم
ڕۆژی سەد جار
بەبەردەرگای ماڵەکەتان
ئەهاتم و ئەچووم،
باکم بە هێلکەباران و
پتک و پلاری کەس نیە
هەر هیچ نەبێ
لەم سەد جارە
جارێک گوێت لە دەنگم ئەبوو
ئەو دەمەی هاوارمئەکرد
هۆۆۆ خەڵکینە
پیاوی چاکبن
من بۆ سواڵی دەنگ لێرەنیم
بەحەسرەتی دیدەنی دوو دیدەی ئەوم
من بەڕۆژووم
بۆ بینینی هیلالی جەژن هاتووم
(۲۷)
دەلێ وایێ
دەلێ وایێ
دەلێ وایێ
دەلێ وایێ...
ئەوێ ڕۆژێ، لە برنداییێ،
لە دامێنی گردی قەرەبەگی،
قەرە بە قەرەی جۆگەیێ شاقازی،
سوارەکی تیلاکخوار لەسەر پشتی ئەسپەکی یاخی،
تفەنگ و ڕەختی
لەپشتێ جانتایەکی پڕ دادوەری و
قەڵەمێکی حەقنووسی لەسەر بەڕکی قاتە کەتافەکەی،
نۆبەتچیی ئەو پێدەشتەی بوو،
خەوی نەدەچووە چاوێ
قەدەرەکە دەنگی نایێ...
دەلێ وایێ دەلێ وایێ دەلێ وایێ دەلێ وایێ...
چل شەوە لە شەوینێ خەبەری نیە سەدای نایێ،
چل ڕۆژە کاکێ گردەسۆری لەوێ دنیایێ.
دەلێ وایێ دەلێ وایێ دەلێ وایێ...
وەختێ تۆو و شۆیە وەختی تەگبیر و ڕایێ
کاکێ مە لێرە نیە بێنێ مە بە هیچ نایێ
دەلێ وایێ
دەلێ وایێ
دەلێ وایێ
دەلێ وایێ
(۲۸)
ئەی یار
ئەگەر مردم
لێمەگەڕێ توێکاریی جەستەم بۆ بکەن
خۆت هۆکاری مەرگی ناوەختم بەیانکە
بێ دوودڵی پێیانبڵێ
چەند ڕۆژێکە بە ڕوویا پێنەکەنیوم.
(۲۹)
ئاوامەبە ئەی خۆری من
دەرگام بە ڕوودا دامەخە
گرەو دەکەم، لە ئەزەلەوە هی منیت
خودا بۆ منی ئەفراندوویت
تۆم نەبێ هەرچی هەمە لێم زیادەیە
چاوێ ئەتۆی پێنەبینم با لێڵ و نابینا ببێ
گەر ناوی تۆ نەبێتە وێردی سەر زمان
ئەو زمانە من بۆ چیمە
بێئەرزشە بوونی وەک نەبوونی وابێ...
دڵم ناوێ، توڕی دەدەم،
نامەوێ چیدی لێبدا
ئەگەر لەگەڵ هەر ترپەیەک
هەناسەیەکی شیرینت
گوزەرنەکا بە سینەمدا...
ئەی هێزی ئەژنۆم بۆ چییە
گەر بۆ لای تۆم ڕاپێچنەکا
با بشکێ، ورد و خاش ببێ،
لەو خاڵەی ماڵئاواییت کرد
گۆڕی خۆم هەڵئەکەنم
ماڵ و گۆڕ و مەزارگەکەم
بۆ هەمیشە، با لەوییا بێ...
(۳۰)
هەڕاج هەڕاج
تا ئەم ساتە
چیم نووسیوە
چی قەسیدە و شیعر و
پەخشانم چنیوە
هەرزانفرۆش هەڕاجیەکەم،
بە پارەکەی
پاندانێکی بێ مەرەکەب دەکڕم
پڕیەکەم لە خوێنی جەستەم
جارێکیدی
لە سفرەوە دەستپێدەکەم
شیعرێکی پڕبەدڵی خۆم
بۆ دڵخوازەکەی دوێنێ و
ئەمڕۆ و سبەم
تەدوین دەکەم.
(۳۱)
هۆ سەفیری میانڕەوی
نمایندەی مرۆڤدۆستی و دادپەروەری
دە هەستەوە سەر پێکانت
بێرەوە کۆڕ و مەجلیسی
دۆست و کەس و هاوڕێیانت...
ئاخر نەبووە، نابێ و نەبینراوە
شاخ لاشانی بە هەرد بکا
نەزانراوە، ڕووینەداوە
دەریا بە بردنی قومێک ئاو لێی
تینوو ببێ،
پێدەشت نیە
بە سووتانی تیلمە عەردێک
سەخڵەت ببێ،
کانی مەگەر وشکیش ببێ
فەراقی هەرگیز ناکەوێ،
دە هەستەوە پیرە هەڵۆ
تەگبیر ماوە، نەکراوە
پەیڤ هەیە، نەوتراوە
دە هەستەوە پیرە هەڵۆ
کاری زۆرمان بە تۆ ماوە
(۳۲)
چی دەردی تۆیە با لە من کەوێ
ئازاری تۆم بە دڵ ئەوێ
گریەت هەیە بیدە بە من
بۆت ئەگۆڕم بە پێکەنین
بەزیادەوە ئەتدەمەوە
ئەی پەریزاد، ئەی نەرمەژن
خۆم نازانم، تۆیش نازانی
تەنها و تەنها خوا ئەزانێ
چەند و چۆنم تۆ خۆشەوێ
(۳۳)
لەوێ
لەو دنیایدی
چاوەڕێی ڕۆژی حەشرەکەم
گەر زیندووبوونەوە هەبوو
خۆم دەغیلی ئەگریجەی خاوی تۆ ئەکەم،
ئەگەر نەشبوو
باش بزانە، ئەو دنیایەی ئێستا تێیداین
قوربانی نەرمەخەندەیەکی شیرینی تۆ بێ
بێ تۆ ژیان خۆ مانایەکی نیە
نزا لە مەرگ ئەکەم بمبا
گەر نەیبردم، خۆم هەر خۆم
لەگەڵ مەرگ ڕێدەکەوم و ڕێدەکەم.
(۳۴)
هەموو بەیانییەک
سەدان، بگرە هەزاران مردوو دەبینین
بە ڕێگادا دەڕۆن
مردووگەلێک لە شەقامەکان دەپەڕنەوە
دەیان مردوو لە نۆرەی نانەواخانەکانن
مردوان لەگەڵ یەکتر دەدوێن
پێکڕا پێدەکەنن
بازاڕی دەکەن،
مردووگەلێک لە قاوەخانەکان دانیشتوون
لە هەمووی سەیرتر مردوو دەبینین لافیتە و پۆستەری پرسەی مردوو هەڵدەواسێ
منی بینەریش هەر مردووم
لێ لە دەرەوەی گۆڕستان دەژیم...
(۳۵)
ترپ ترپ ترپ...
چرک چرک چرک...
ئیدی ئەوە بە دەستی من و تۆ نیە،
لەگەڵ ھەر ترپەیەکی دڵ گوێت
لە چرکەی میلی کاتژمێری لمینی تەمەن دەبێ،
وەلێ ھەمیشە ھاوتەریبی یەکتر نین،
تا ئەمڕۆیشی لەگەڵدا بێ نەسەلمێنراوە کە ئایا
پەیوەندیی ترپە و چرکە پێچەوانەیە یان ڕاستەوانە،
ھەندێک جار ترپە چرکە زیاد دەکا و ھەندێک جاریش کەمیدەکا،
مەھێڵە وردە زیخەکان ھەر بە ڕەنگی خۆڵەمێشی بێنە خوارەوە،
ڕەنگیان بکە و تێکەڵ بە ئاواز و سەدای ژیانیان بکە،
مەھێڵە گەرووی ژیان دابخەن،
لێمەگەڕێ خۆشەویستی بکوژن،
بەر بە داھێزران ناگیرێ،
بەڵام ھاوپشتی مەبە،
ئەو ھەڵگەڕاوەتەوە،
سەرەولێژ بووە،
لە یەک کاتدا ترپە و چرکە ھاوتەریبن،
ئەو کاتیش ھەموو شت لە دەستچووە...
ھەڵپەی کوشتنیت نەبێ؛
عیشق ئەبەدییە-
ئاوزینگ نادا!
ھەتا خەڵتانی بکەین-
سورتر دەبێ!
(۳۶)
مێژوویەکم هەیە لەگەڵ دۆڕان
لە هەموو شەڕێکا
بە شکاوی گەڕاومەتەوە و
شوێنەواری شکست
بە هەموو جەستەمەوە دیارە،
تەنها شەڕی بیرچوونەوەت
هەر جارێ دەچمە نێویەوە
بە گەردنێکی بەرز و
میدالێکی سور
لە ڕەنگی سوراوی لێوت
لەسەر سینەم
دێمەوە!
(۳۷)
من زۆر کۆنم
ئێستاشی لەگەڵدا بێ
دڵم تەنها بە نامەی دەستنووس دەکرێتەوە
حەزم لەو گۆرانیەیە کە عاشڤێکی سووتاو بێ مۆسیقا دەیچڕێ
حەزیشم لە گوڵگۆڕکێیە
ئێستاش بەرەجەژنان تاقیبی کارتی موعایەدە دەکەم
وادەزانم گەر ئەو نەبێ
جەژن نیە و بێ ئەو نایێ...
هێندە کۆنم لە باس نایە
لەسەر تاخچەکانی دڵم
تۆز و غوبار کەڵەک بووە
کە دەمەوێ بیتەکێنم
دەمامکێک لە دەم دەکەم
نەبا شوێنەواری ئەو ماچانەی
ئەوێ ڕۆژێ پێتبەخشیبووم
لەسەر لێوم بترازێت و
جارێکیدی نەممەستێنێ...
(۳۸)
واقوڕماو
چەقیو لە بازنەیەکی داخراو
قاچێک نیە بمبا لەگەڵ خۆی
کەسێک نیە
دەستی بخاتە سەر دڵم
فرمێسکم ڕیزی بەستووە
ھەر دەڵێی
پارچەی دەریایەکی دڵشکاو
کۆدەکەمەوە و
تەقەڵیان لێدەدەم،
لە ھاژەی شەپۆڵ
دەخۆمەوە و
گرفەی با دەکەمە
دەسرازەی لانکی خەمەکانم...
قسەگەلێک لە سینەمدا
پەنگیان خواردوە
وەک نامەی خۆکوژ
وا ھەناوم دەخوا
گاھێک خۆم بە گەمژە دەزانم و
گاھێکیتر سەرخۆش
وشەی وا دادەتاشم
نە لە سینەم جێیدەبێتەوە و
نە بە گەرووشمدا تێدەپەڕێ...
ئاخر منێکی چەقیو
لەسەر بستە عەردێ
-لا حول لی و لا قوة-
کەچی خەمی
برینی لمی کەنارەکان
ھەراسانی کردووم
سەرمای ڕەوەز بێدارم دەکا
مەودای نێوان
خۆرئاوابوون و خۆرھەڵاتن
وا خەریکە دەمخنکێنێ
خەم بۆ ھەموو شتێ دەخۆم
تەنانەت بۆ خودی خەمیش
ھەر خەم دەخۆم
چەقیو،
تا خوا حەزکا
چەقیو!
(۳۹)
بەدیار عیشقێکی بەبەردبووەوە
گرمۆڵەم کردوە
بۆکڕوزی سووتانی مەم بۆ خاتوزین دێت
و خانێ لێرە نیە ھەڵقرچانی دڵ بنووسێتەوە،
بەرلەوەی بێستون کوناودەرببێ
فەرھادیان بێ قوڵنگ کردوە
دەست لە ئەژنۆ
بەدیار خەمێکی قوڵەوە
تاسەبار دانیشتوە،
لێرە
لە مەفتەنی عیشقی دۆڕاو
نە کەزێی خەج
جارێکیدی دەبێ بە دەسبێن بۆ سیابەند
نە مەجنون وێڵە بۆ لەیلای
نە دێوانەیی وەلی
وەسیەتێکی لێ سەوزەبێ و
نە بەردێکیش دەبێ بە کێلی ژوورسەرم
ئەو عیشقە وا بەبەرد بووە
نە چیڕۆکێ
نە گێڕانەوەی ژوانێ
کەمێک نەرمیی پێ دەنوێنێ...
(۴۰)
دیسان وا جەژن ھاتەوە
لە ھەموو جەژنێکا
پەیامی ئەوم پێدەگا
تیایدا دەڵێت
ھەموو ساڵێکت بە خۆشی
لە ھەموو جەژنێکا
ھەمان پیرۆزبایی دەگات
تیایدا دەلێت: ھەموو ساڵێ بە خۆشی
دیسان کە جەژن دێتەوە
ھەمان قەوان جارێکیدی لێئەدات و
زۆر بە گەرمی بە من دەڵێ
ھەموو ساڵێ بە خۆشی بێ و ھەموو ڕۆژێکت جەژن بێ
جەژنێک نیە بیری بچێ
تاجەگوڵینە دەنێرێ و لە کاغەزێکی ڕەنگاوڕەنگ زۆر بەسۆزەوە دەنووسێ
ھەموو ساڵێ بە خۆشی بێ
ھیچ ساڵێ نیە شۆک ببم
ھەمیشە منی لە بیرە
ھەر دەنووسێت و دەنووسێت
ھەموو ساڵێ ھەر بە خۆشی
یەکێ نیە لەجیاتیی من
بەبیری بھێنێتەوە
ئەوێ ڕۆژێ کە دایکم مرد
جەژن مرد و خۆشی ڕۆیی و ساڵ تەواو بوو
(۴۱)
کچی دایە
زویرمەبە،
دایکت لەوێ
لەژێر خێمەی سەرفرازی
سکی بەتاڵی دەگوشێ
بۆ ئەوەی
کە هاتەوە
ژەمێک شکۆ
بە ژیلەمۆی بەرخودان و
گەرمیی هەناو
بکوڵێنێ و
لەسەر خوانی کەرامەت
بیدا بە تۆ و بە براکان.
کوڕی شیرینی بابە
دڵتەنگ مەبە
باوکت لەوێ
لەژێر خێمەکەی بەرخودان
لەبەر سەرما
هەردوو دەستی
پڕ لە تەباشیری سپیی
خستۆتە گیرفانی بەتاڵ
سۆزی داوە
تا تەباشیر لەنێو دەستی
پڕ ئومێدی
نەبێ بە نوقڵی جەژنانە
هەتا نەبێ بە ڕۆژانە
هەتا نەبێ
بە ئاگر و بە درێشە
بۆ بەرپەرچی
دەسەڵاتدارانی پاتاڵ
نایەتەوە و
دەستەکانی ناکاتەوە
مەگەر بۆ هەڵبڕینی
دوو پەنجەی سەرکەوتن و
پەنجە کردنە چاوی گەندەڵکاران...
(۴۲)
خۆ من لە زومرەی
شاعیرانی کلاسیک نیم
قەسیدەکانم ببنە هەوێنی
سەدان و هەزارانیدی،
وشەکانم ماددەی نازیندەگی نین
ڕیسایکلین بکرێنەوە،
پەخشانە شیعری لەمەڕ من
مەیلی مێیینەی زێترە
لەبەر هەندێ
هیچ لە لق و پۆپی
داری سەرجەلە ناگۆڕێ،
سبەینەیەک کە دەبینی
وردەبۆڵەیەکم کردوە و
ناوم لێناوە هۆنراوە
بۆنی بکە، بۆی پێبکەنە
ئاوی بدە نەکا بمرێ،
گەر شەوێکیش
بەر لە خەوتن
پەخشانەشیعرێکت بینی
هەنسک و گریەی تێکەڵبوو
دەستی نەرمت
بۆی درێژکە
نەرمە خەندەیەکی بۆ بکە
گوڵی عیشق
بۆ ئەوەی چەکەرە بکا
بژاری دەوێ
هەمیشە دەبێ ئاوبدرێ...
(۴۳)
لە شیلەی
شەھدی
لێوی تۆ
دروستی کەن
گەر پێکوتە...
بە دنیا
گەرەنتی دەدەم
نەک ھەر چارە
واجبی شەرعە و
سرووتە...
(۴۴)
نە بودیم من
نە نەسرانیم
نە شیوەنگێڕی ئالولبەیت
نە سابیئەم ، نە مەندائیم
نە یوسفەکەی کەنعانم
موسوڵمانم
من پەیڕەوکاری قورئانم،
لەوانەیە
ئەوەم تیا بقۆزیتەوە
کە من ئەتباعی لاهوتم
لە خێڵی زەردەشتیانم
ئەگین چۆن وابەستەت دەبم
لەو دەمەی ئاگری عیشقت
دڵ و ڕۆحی وا سووتانم...
(۴۵)
سلێمانی
ئەوێ ڕۆژێ
لە ماڵی خۆم بێلانە بووم
بووی بە لانە
بۆ قژی ئاڵۆسکاوی من
بووی بە شانە
بۆ جەستەی شەکەت و ماندووم
بووی بە دەمار، بووی بە خانە.
ئەوێ ڕۆژێ
لە شارەکەی قەڵای سەرکەش
کوڕانی تەتەر و مەغۆڵ
جارێکیدی
خۆیان و تەوری پڕ ڕقیان
هاتن زمانمان ببڕن
بۆ هەتایە دەنگمان کپکەن
بوویت بە گەروو
بوویت بە دەروو
بوویت بە هەموو.
سلێمانی...
ئەو دەمانەی
دەستی ناحەز
لە بیناقاقاماندا بوو
دەستی میهرت
لەسەر دڵمان
لەسەر ڕۆحی سەرگەردان و
لەسەر شانی ماندووی ئێمە
ئازارشکێن
هەروەکو هەتوان وابوو.
سلێمانی
هەموو شتێکت لێ جوانە
ئەو دەمەی تۆ دەبی یاخی
جوانی وەک شۆخی قەراخی
ئەگەر باسی خۆنەچەماندن بکەین
ئەوە هەر تۆی لەسەر قاچت
نە بۆ دوژمن ملت کەچە
نە بۆ دۆستیش
دەکەی ماستاو
ئەسڵزایەی لە بنەچە،
ئەمێستاکەش
تا ئەو دەمەی
لەسەر پێت بی
لە هەر کوێ بم
بە ئارامی
دییەم دەنێمە خەوەوە
تا تۆم هەبێ
دڵەڕاوکێ و خەم ناناسم
شاری شاران
ڕووگەی ئازادی و بیری جوان
قیبلەی عیشق و خۆشەویستی
شاری شۆڕش و بەرخودان...
(۴۶)
هەر ڕەشبەڵەکی ناوە-
ڕەنگاڵەیین،
خورت و دۆتێ مە!
(۴۷)
لە زمزمی چەناگەی-
فەراقی دەشکێنێ،
گوڵی کراسی گوڵگوڵی!
(۴۸)
دانە دانە نا؛
کۆخاڵی تۆم گەرەک-
بمکە بە شامەی سەرسینەت!
(۴۹)
ڕۆژم شەوە؛
شەوژوانی تۆ نەبێ -
وایارا!
(۵۰)
ئاوێنەی لێوانتم؛
بزەیەکت-
قەھقەھەمە!
(۵۱)
لە گەرمێنیش؛
نسرماسای -
خودایە بۆ ھێندە ساردی!
(۵۲)
کانیی سازگار:
سوێراوی لێدەتکێ،
کە سەردی خەمی بۆ دەکەم!
(۵۳)
تایتڵی چیڕۆکەکانم:
تاڵی سپی، دڵی شکاو، خەمی ڕەش،
کۆتاییەکەشی ڕوونە!
گڵاڵەکردنی ئەم بابەتە:
#زانا_کوردستانی
