ئاکۆ ئەلیاسی
ماموستا "ئاکۆ ئەلیاسی"، شاعیری کوردی هاوچەرخی دانیشتوجی لە وڵاتی سوئیسە.
─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─
(۱)
[من بڵێسە و سووتانم پێ ئاشنایە]
یەک، دوو، نییە
بەزمی خەمی نێو مەیخانەم
حەسرەتەکەت،
ڕووبارێکە،
دڕێژ، درێژ،
سەبری تاسەم لەگەڵ خۆیدا
وەک گەردەلوول
ڕادەپێچێ.
ئەو دەڕوات و هەر دەڕوات و
کۆتا نایە.
نیگات وردە برووسکەیە
دارستانێ چڕە سینەم
لە گژایی پووش و پڵاش
عەیامێکە،
من بڵێسە و سووتانم پێ ئاشنایە.
سیلەتم لێوەرمەگێڕە
لە ئازاری ئەوینەکەی دینیی تۆدا
شکا ڕکەی سەبر و تکا!
گمەی کوژراوی کۆترێکە
ئەم یەستاکە،
لە خوێنا دڵ بە دەردی خۆی دەتلێتەوە.
تا عالەم بە ناری سینەم نە سووتاوە،
بگەڕێوە.
نییە چارە
نارە ناری، نێو ئەم ئارە
تەنیا هەر بە بارانە ماچی لێوەکەت،
دەکوژێتەوە!
(۲)
[چ ئایەتێکی ئاڵۆز بووین!]
تراویلکەی نەگەیینە
بە دوا لووتکەی خەونەکانمان
ڕێڕەوگەی ژین.
لە چاوماندا هەور دەچێنین،
لە دڵماندا خەندە و گرین.
بە ڕێیەکی دووپاتەدا
دێین و دەڕۆین،
بە گوزەری گومانێک لە نادیارییدا.
ڕەنگە هەرچەند ساڵی دەستپێک
پێبکەنێ
لە پێشوازییماندا ژیان.
دواتر لە نێو خەمدا ڕادێین
هیوا بە درێژایی ڕێگا،
دەبێ بە ئاوێنەی شکاو،
بە ژەنگایی
ئازار و ژان.
لە شیعرێکی ئالۆز دەچێ
مانەوە لە بەردەوامیی.
دەبین بە چیرۆک بۆ یەکتر،
بە حەماسەی تۆز لێنشتووی قەتیسماوی
نێو ڕابردوو.
لەو دێڕە شیعرانە دەچین،
یەکێک نووسی،
یەک خوێندییەوە.
من نووسیتم،
تۆ خوێندتمەوە.
پێم ئەوتی: "با من بمرم، تۆ وەمێنێی!"
چ ڕۆڵێکی نییە تەمەن
لە پیربووندا.
دڵی ئەویندارێک بدڕن
بزانن لە گەنجێتییدا
بە بارتەقای خەمی دڵی
چەند پیر بووە؟
هاتین و چووین...
بە هەزاران خوزگە و خەونی ڕەنگاڵەیی
پە پوولەوە
بە پێدەشتێک لە تراویلکەی بێ کۆتایی.
نە ڕاڤەیەکیان بۆ کردین،
نە کەسێ بوو،
تێمان بگات.
چ ئایەتیکی ئاڵۆز بووین
وێنەی تەمێ... بە دەم باوە
وەکوو خەیاڵ،
هاتین و زوو
ڕەوینەوە!
(۳)
[نیشتمانی خەونەکانم، لێ ون بووە!]
ڕەنگە وێنەی تەنکە تەمێک
بە نێو چڕیی دارستانی خەیاڵم دا
بە "با"ی زەمان،
باریک، باریک
لەبەر دیدەم بڕەوییەوە.
بەڵام یادت،
باڵای هەڵچوویی ئازارێکە،
وەک مێرگەڵان
هەیتا، هەیتا
لە جێ دەمی برینمەوە
دەڕوێتەوە.
ڕەنگە وەکوو گەمییەکی
لە بنەوە، ئاو تێدازاو،
لە نێو ناخی بیرەوەرییم،
ژەنگ بتگرێ و
هێدی، هێدی لە هزرمدا
قڵپ بیتەوە.
بەڵام عەشقت شەپۆلێکە
لە هورووژم،
بە شڵپ و هوڕ
شێتانە دێ و
لە کەناری یادگەی خەونم
نابێتەوە.
تۆ، چارەنووسی ناسازم!
لەم تەپ و تۆزەی غەریبیم
گۆرانی ڕێی تەنیاییم بە.
لە شەوگاری تار و تەکم
وانەی سەمام پێ ببێژە،
ببە لارەی باڵای مۆمێک،
بێ لە تەکم،
ببە سازم.
با شانەکا،
دەستی نازت
پرچی درێژی ئازارم.
هاوڕێی ناڵە و هاوارم بە،
لەم سەفەرەی فرمێسک و زام
من گمەی خنکاوی ئەو کۆترە شینکەم
کە ئەوین لە نیو سینەی دا،
کون کون بووە.
باڵندەی نێو سەرگەردانیم،
ساڵەهایە،
نیشتمانی خەونەکانم
لێ ون بووە!
(۴)
[وەک هەورێکی پەرتەوازە]
وەک هەورێکی پەرتەوازە
لە خوێن و خاکی خۆم ئاوس،
بە ژانی بارانێکی خوڕ،
دەمگێڕێ "با"،
بە ئاسمانی سەرگەردانییم،
قەرەج ئاسا.
وەک کەڵکیتی شکاوی نێو پرچی تەونێ
فڕیوە لە کاسەی چاوم،
بە شاباڵی شکاوییەوە،
مەلی خەونێ.
لە پێدەشتی دڵشکاوی و دڕکە ئازار
هەر مەینەتی دەپێوم و
لە تاریکی پەشۆکاوم.
چ چۆڵە ڕێی تەمتوومانم،
ترووسکەیەک بەدی ناکرێ،
بدا لە میلەی پەنجەرەی
ژووری تژی لە ژووارم.
لە ئاسمانی بێ تاوییم دا،
بە تەنیایی سەیر خنکاوم!
عەزیزیم وا سەدەش ڕۆیی و
لەبەر گفتت،
هەتا ئێستاش "دوور دەڕوانم"،
لێ لێڵە" ئاسۆی دوورە دەست"
لەت و پەتم لە دووریی ڕێ،
هەتا نهۆش،
هەر قسرە خەیاڵی خاوم!
(۵)
ئێمە وەچ و
تۆ وەرزەبا،
لە کوێ سینگی
خاک بقەڵشێ،
ئێستاش هەر تۆ
لە "پووشەپەڕی"
عاشق بوون بە
خاک و ڕووان،
عاشق بوون بە
خاک و مێژوو،
ئەبیتەوە بە جمانی جەستەی سڕی
دێهات و شار،
بە چەتری شاخ!
جامانەی هەور
لەگەردەنی بەرزی لووتکە
گرێ دەدەی...
بە دەور بەژنی بیری بەرزت،
تەک تەک و کۆ،
وەک ڕەنگاڵەی
دابڕاوی سینگی سارا و
نێو جاڕەگوڵ،
ئەمان کەیتۆ
بە یەک چاوگە،
بە یەک مەشخەڵ
بە باڵای یەک نیشتمانا
دەمان تەنی
ئەمان دەیتۆ... لە تانوپۆ!
باران لە هەناوی سێبەر
دائەچێنی...
دیسان ڕۆحت
بەسەر ورەی قەتیسی ڕێ،
نمە... نمە...
سەر لە نوێ ئەبارێتەوە
وڵچەی هیوایت بۆ مانەوە
بەلاسکی گوڵەوە دەڕوێی،
وەک وردە پۆڵەکەی ڕەنگین
بە پێکەنین،
خەمەکانی نیشتمانمان،
بەسەر گزنگی سەرلێوی
ئاسۆی دواڕۆژ،
ئەدرویتەوە!
(۶)
ئەی قاسملوو!
ئەگەر جاران،
لە "ورمێ" دا
بۆ بە پێوە مانەوەمان،
ترپەی دڵ و هەناسە بووی،
بەڵام ئێستا،
لە "بێستوون"
"تیشەی دەستی عاشقانی ڕێگای خۆری" و
شاخی ڕژدی بەربەستی ڕێی
کوردبوونمانی، پێ ئەکەنن،
ڕەگی بڕوای!
ئەگەر جاران،
لە "مەهاباد"
باڵای تەڕی سنەوبەری
نێو درەخت و دارستان بووی،
بەڵام نها،
مێژوویەکیت لە لاولاو و
گرێ گرێ
بوویتە شاڵی سوورە چناری ڕێژاو و
بوویتە چەپکە
نێرگزی بەر پژوێنەکەی
"ئیلامی مێژوو دزراوم"
بزەی "حەقی"
نێو "جەمخانەی"
لە نێو دڵی یارانی ڕێی
"باوەیادگار"
گوڵی سووری نێو ئینجانەی!
لە ئەوێوە،
بە باڵای بەرزی
هەموو کوردستانا هەڵچووی!
ئەی قاسملوو!
تۆ هزریکی
لە خوڕایی سینگی ڕووبار
پێدەشتێکیت،
لە سەوزایی... باڵای مێژوو!
خاک شەرمی کرد،
حەشارت دا،
مەرگت بەزاند، ڕابردوو نەی شاردیتەوە
"بە ئێستادا"
تێدەپەڕی و
دەچیتە نێو
گلێنەی چاوی داهاتوو!
(۷)
[تاوانباری ئەم شەڕە تۆی!
بۆ بیستنی دەنگی کز و نووساوی من
گوێ نێ بە ژێی گەروومەوە،
بزانە چەند وشەی گیاندار
بەخێراڕێی خەیاڵمدا
لە من دەژین؟
لە پێوانی هەناسەمدا،
ترپەترپی دڵم بژمێر
بە پێوەری ماچ و بڤە!
هەڵوەرینی خۆزگەکانی
قووڵیی ناخم بخوێنەوە.
گەلێک جاران،
بۆ ئەوەی کە دەنگم تاری گوێچەکەکانت
نەلەرێنێ،
وشەکانم بە هەسپایی
وێنەی جووڵەی ئەو نەوڕەسە بێ ئۆقرانەی
هەڵنیشتووی سەر لمی کەنار زەریا و ڕووبار،
شوێن پێی خۆیان
لەبەر پتەپتی نیگات
جێ دێڵن و لە دواییشدا
بەدەم شڵپەی پێ بەکەفی کەنارەوە
هێدی هێدی، دەسڕێنەوە.
لەو ساتەدا،
من زەنگیانەی ملی شیعرم.
بە بای خەیاڵ،
زرینگینەوەی گەردەن بەن و خڕخاڵێکت
لە ڕەنگی یاقووتیی ترێ
بۆ گەردەن و پێ و مەچەکت
دەهۆنمەوە.
من دەبینم،
وشەکانم
لەبەر تریفەی کریکای کریکی مانگەشەوان،
پۆلە ڕەنگی هەڵفڕیوی نێو فێنکایین.
بەدەم باوە،
وەک تانوپۆ
خۆ لە من جوێ دەکەنەوە
ئەوان دەبن بە تابلۆی بەرپێی پەیکەرێ و
لە بوونەوە، دەبن بە تۆ!
ئەم لاولاوە باڵاسەوز و بزێوانە
هەموو دەبن بە وردە یاد
بەسەر دیواری شێداری ئازارمدا هەڵدەچن و
تۆ لەوێوە،
لە سووتانی ئەم هاوارە
زریکەیت و
قوڵپەی گەرمی ئەو ئەوینەی
کە بەردەوام لە کوڵوکۆی.
هێند دەزانم،
لەم یارییە خوێناوییەدا
عەشق ئەبێتە قوربانیی ڕێ و
تاوانباری ئەم شەڕەش تۆی!
(۸)
[تووانەوە لە نێو بەزەیی ژندا]
ئایینی من
ژنێکە کە،
لە پاقژیی نێو مەعبەدی جوانیی ئەودا،
ئاوێنەی ژەنگگرتووی ناخم
لە گوناهم ئەشۆمەوە.
خۆم ئەدەمە بەر شەپۆلی
میهرەبانیی نیگای گەرمی چاوەکانی،
تا وەک شەختەی بەستووی زستان
لە نێو زەریای بەزەیی وی،
لە تەوافی عیشقی بێسنووری خوایی،
دڵۆپ... دڵۆپ
دەتوێمەوە!
(۹)
[تورت و دلیق]
تورت و دلیق،
بەسەر بەفری سینەتەوە
دەلەرێن سەر دوو گۆی مەمکت
وەک لەرزانە
بە فێنکایی سەرباڵی با!
دەتکێنە سەر پلەی گەرمیی خەون و مەراق،
ترش و شیرین بە لێوتەوە
ئاونگی سەر دەنکە ماچان!
نیگای کوڕان بە حەیرەتی باڵاتەوە
دەبن عاسێ،
دەڵێن ئێستا
لە باغی سێو و گێلاسا
باس هەر باسی جوانیی تۆیە و
ناوت بۆتە سەردێڕی گشت
باس و خواسێ!
(۱۰)
[من نامەوێ بەفر بم و پاش بارینێک، بتوێمەوە!]
گەر بڕیاربێ
ئەوین تافی
سینگی بێبنی ڕووبار بێ،
گەر بە نیازی نیگات بکەی بە قولاب و
بۆ گرتنی ترپەی دڵم
بە ناخمدا،
شۆڕبیتەوە.
تۆ سەربەستی...
بەڵام گوڵم!
کە ڕامت بووم،
فریامکەوە، پاش پێوەبوون،
لە تەڵەی چاو ئازادمکە!
لە تای تاڵی نیگای تیژتم بکەرەوە!
نیگا وێنەی وەرزی بەفرە،
بە لەز دێت ـ زووـ ئەچێتەوە!
لە ئەویندا،
بمسپێرە مەنگیی دڵت.
من نامەوێ بەفربم و
پاش هەر باپووز و بارانێک
یان بە تیشکی لاوازی خۆر
بتوێمەوە.
چوون ڕێی ڕژدی داهاتووی نێو تارمایی شەو
هەر بە تیشکی چاوی چرای عەشقی تۆوە،
دەبینمەوە!
(۱۱)
[وێنەی سەربازێکی شکاو!]
لە پێناوی ئەوینت دا
هێندە جەنگام،
دی لێمبڕا تاقەت و هێز.
پێی لێدەنێم،
تاوانباری ئەم شەڕەم من.
تەماشاکە!
وێنەی سەربازێکی شکاو
دەست لەسەر سەر،
چۆن بوومەتە بەزەیی و ڕێز؟
بەخشەندەیی با لە تۆ بێ،
چ نابێ، نا!
لە پێناوی خۆشەویستیت
هەتا دەژیم
پێبەند دەبم بە بەندەییت،
دەبمە کۆیلە.
بە "نا" و" نابێ"
بە یەکجاریی مەمڕووخێنە
تیروتانووت کەم باوێژە
ئیدی بەسە!
مەڵێ گێژە! مەڵێ دینە!
گەر سەریشم لەم ڕێیە چێ،
بە دینم من،
کۆیلەیی وام
لاشیرینە!
(۱۲)
[خۆری نیگات با هەڵبێ لەم کوێستانەدا!]
دەڵێن گۆیا؛
ئەگەر کەسێک ئەوین بکات بە پیشەی دڵ،
وەها باوە:
گەر پیریش بوو،
هەتا دەمرێ
لە نەخۆشیی بیرچوونەوە
پارێزراوە!
ئەو هەورانەی گومانی سەر مەنگیی چاوت
بڕوێنەوە!
خۆری نیگات با هەڵبێ لەم کوێستانەدا،
هەتا شەختەی بەستووی دیدەم
تنۆک تنۆک
لە هەناوت بتوێتەوە
تا تۆ هەردەم بەهار بیت و
لە نێو مندا شین بیتەوە.
لە نێو ئەو دڵە چووکەتدا
شوێنێکم بۆ دەستنیشانکە
با چیرۆکی سەرگەردانیم کۆتایی بێ،
شوێنێک نە کەس پەی پێبەرێ و
نە جێی کەسیش، جگە لە من بکاتەوە!
(۱۳)
[نیشتمان لە نیگایەکەم بە جێماوە!]
لە چاوی منداڵیمەوە
بەسەر چڵی خەیاڵێکی
بابردوویی نێو دێکەمەوە،
لە مێژ ساڵە
نیشتمان لە نیگایەکەم
بەجێماوە.
لەو کاتەوە،
من مەلێکی بێلانەم و
هەموو ڕۆژێ،
بە ئاسمانی ئاوارەییم
خۆم پێچ ئەدەم
بە زریکەی سەرزاممەوە.
لەو دەمەوە هەتا ئێستا
لە دەرەوی هەناسەی خاک،
من زیندانییم.
بۆ شێلانی ئازاری ژین،
بۆ تراپیی ئەو تراوما
هەموو دنیا
لە خۆم ئەکەم بە پەنجەرە و
لە درزێکی بچووکەوە،
بە خەونەبا،
ئەچمەوە نێو خولیای فڕین!
(۱۴)
[برووسکە پەیام!]
من بە وشە
گوڵدۆزیی سەر سوخمەی بەرت
لە ڕەنگینیی گوڵستانێک
ئەدروومەوە،
تا پەپوولە پاییزانەی خەیاڵەکەت
لە باخی نێو سینەت نەبڕێ.
لە چکچکەی ئاونگی سەر پرچی تەڕی
شیعرێکی سەوز،
بزە لەسەر دوو لێوانت
ئەنووسمەوە،
تا قاقا لە هێرشی خەم
گمششت کات،
چەم،
لە فرمێسکی گلێنەوە
بتخاتە نێو کۆشی فێنکی
خوڕیی ڕووباری خۆشبەختان!
(۱۵)
سەوزبە،
بەسەر لێوی قاوەیی خاک!
بەزەیی بە،
بزێرە نێو
نیازەوە.
هەوێنێک بە،
لە بۆ پرمەی گریانی هەور!
گەر تۆ ببی بە باراناو،
ببی بە خەونی تاڤەبەر،
چاوەڕوانیی،
بە گوێلی دەست
مڵق مڵق،
وەک توینێتیی
دەتخواتەوە!
(۱۶)
لە چاوانتا
من سبەینێ ئەخوێنمەوە
بە پارێزبە
بە ئالوودەبوونی ئەوین!
دڵێک،
بە بێدەنگیی چووەتە جەنگ.
دڵنیام کە
بە قوربانیی هەموو زامەکانییەوە
تا گرتنی دوایین لووتکە،
ناکشێتەوە.
تەماشاکەن!
چ سوڵتانێک
ئەبێتە میوانی مێژوو!
(۱۷)
[تەنیا]
تەنیا تاریکی دەتوانێ
لە ئەوینی
تریفە بگا.
تەنیا هەر خاک دەزانێ کە،
دەستی ئاو چەند گەرمە و نیان.
خۆ دەزانن،
لەبەر لافاوی پێدەشتان،
هەر بە تەنیا
لووتکە و کوێستان
سفرەی دڵیان دەکەنەوە
بۆ سەمای بەور،
بۆ پرزەی پێی نەرمی باران!
گەر دەخوازن،
لە ناخی بێبەشیی بگەن،
ئازاری ڕەنج
لە نێو لەپی شەقاڕبەستووی
کرێکارێ،
بدۆزنەوە.
مانای چێژی ڕاستەقینەی
لەتە نانێ،
لە سەر شان و پیلی ماندووی
هەژارێکی پڕووکای نێو شەقامی
بێدادگەریی ئەم ژیانە
بخوێننەوە.
گەر حەز دەکەن،
خۆشەویستی و بۆنی خۆشی نیشتمانیش
بۆ نێو باخچەی دڵەکانتان بگوازنەوە،
ڕازی خەونی قووڵی شیعری
شاعیرێکی سەرهەڵگرتووی ڕێگای ئەوین
لێکدەنەوە!
گڵاڵەکردنی ئەم بابەتە:
#زانا_کوردستانی
