هاشور در هاشور 01
می‌میرند
در من
تمام بولهوسی‌های جهان
من راهبهٔ راه توام
راهی معبد آغوش تو
آنجا که آخرین عبادتگاه جهان است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
این روزها
لگدمال شده‌اند
زیر پای اشک،
گونه‌هایم
مرهم بوسه‌هایت را می‌طلبد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
چه توفیری دارد
برای زندانی
رنگ لباسش سفید باشد
یا سرخ
همین کافی‌است
که بدانی
روزگارش سیاه‌است.
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
#هاشور_در_هاشور
❆ سرباز جبهه ی دلدادگی:
ناتوان ترین
سرباز جبهه ی دلدادگی منم
تمام من را تسخیر میکنی
و با چشم هایت
دست هایم را خلع سلاح می کنی
و می شوم اسیر
اسیر عشق تو
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
#شعر_کوتاه
┏💕━━━━━━━━━━•┓
@ZanaKORDistani63
❆ ساحل تنت:
مثل موج دریا شده ای
گاهی میزنی مرا
و گاهی می بری
از این خروش بیزارم
مرا به ساحل تنت برسان
#لیلا_طیبی(رها)
#هاشور_در_هاشور
فرامرز سلیمانی
فرامرز سلیمانی (زادهٔ ۱۳۱۹ در ساری – درگذشتهٔ ۴ دی ۱۳۹۴ در واشینگتن دی‌سی) شاعری، مترجم، روزنامه‌نگار، ناشر و ویراستار ادبی ایرانی بود. از او به عنوان بنیانگذار خیزش شعری جریان موج سوم در ایران یاد میشود.
فرامرز سلیمانی در ۳ آبان ۱۳۱۹ در ساری زاده شد. او تحصیلات مقدماتی خود را در مدارس «هدایت»، «نواب»، «پهلوی» و «نمونه» ساری به پایان برد، سپس به تهران آمد و در مدرسهٔ «هدف» تهران تحصیل کرد و سپس از دانشگاه علوم پزشکی تهران فارغ التحصیل شد و دکترای تخصصی خود را از آمریکا گرفت. مدرسهٔ پزشکی کوه سینا، نیویورک و دانشگاه هانمن فیلادلفیا مکان‌هایی بودند که وی در آنها به ادامهٔ تحصیل پرداخت. او تخصص خود را در رشتهٔ بیهوشی و جراحی زنان، زایمان و نازایی (به انگلیسی: Obstetrician-Gynecologist and OB. Anesthesiologist) دریافت کرد او همچنین فوق تخصص بیهوشی مامایی داشت.
پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، او از جمله شاعرانی بود که در کنار پرویز اسلامپور (شاعر موج نو و شعر حجم)، احمدرضا چه‌کنی (شاعر موج نو و شعر حجم)، همایونتاج طباطبایی، مینا دست غیب، آذر مطلق‌فرد و مهین خدیوی در شعر ناب از آنان نام برده می‌شد.
در دوره‌ای که پس از انقلاب جریان‌های ادبی دوباره به راه افتاد، سه‌شنبه‌ها همراه عده‌ای از دوستان در زیرزمین کتاب‌فروشی بوک‌شاپ دور هم جمع می‌شدند. گروه سه‌شنبه‌شب‌ها که سلیمانی در کنار محمد مختاری، جواد مجابی، کاظم سادات اشکوری، عمران صلاحی، عظیم خلیلی و علی دهباشی اعضای آن بودند گروه چهارشنبه‌شب‌ها را تشکیل دادند که در آن رضا براهنی، نصرت کریمی، بهروز دولت‌آبادی، امیرحسین آریان‌پور شاعران و نویسندگان جوان‌تری مثل احمد محیط حضور داشتند. به عنوان فرزند طبیعت و پیرو نزدیک نیما یوشیج، اشعار او بسیار شخصی و نوستالژیک بود.
فرامرز سلیمانی تا پیش از مرگش، سردبیر انتشارات کتاب موج، دبیر بخش انگلیسی ماهنامه ادبی نوشتا و مدیر مسؤول نامهٔ IAMA، بولتن دو زبانهٔ انجمن پزشکی ایرانی-امریکایی بود. همچنین سلیمانی عضو و مشاور مرکز بین‌المللی زندگی‌نامه‌ها، عضو کتابخانه بین‌المللی شعر و انجمن جهانی سردبیران پزشکی بوده‌است. او بیش از ۶۰ عنوان کتاب و یک‌هزار مقاله به زبان‌های فارسی، انگلیسی و دیگر زبان‌ها منتشر کرده‌بود.
سلیمانی در نشریات بسیاری در ایران ویراستار بود. او تا پیش از فوتش سردبیر نشریهٔ کتاب موج در ویرجینیای آمریکا بوده‌است.
سرانجام او در ۴ دی ۱۳۹۴ درگذشت.
- کتاب‌شناسی:
✓ شعر:
- خط‌ها و نقطه‌ها: ۱۳۴۸–۱۳۵۴، تهران: کتاب موج، ۱۳۶۰.
- خموشانه: شعرهای ۱۳۵۵–۱۳۵۹، تهران: کتاب موج، ۱۳۶۰.
- سرودهای آبی: هفت سرود بلند، آمریکا/ویرجینیا: کتاب موج، ۱۳۶۰.
- آوازهای ایرانی: شعرهای ۱۳۵۴–۱۳۶۶، تهران: به‌نگار، ۱۳۶۸.
- رؤیایی‌ها: یک سرود بلند، تهران: نشر دی، ۱۳۶۸.
- سبز و سپید و سرخ: شعرهای ۱۳۶۹–۱۳۷۸، آمریکا/ویرجینیا: کتاب موج، ۱۳۷۸.
- از گلوی سرخ سهراب: شعرهای ۱۳۴۸–۱۳۶۹، آمریکا/نیوجرسی: انتشارات روزن، ۱۳۷۰.
- شب رؤیایی‌ها: شعرهای ۱۳۶۹–۱۳۷۸، تهران: نیم‌نگاه، ۱۳۸۰.
✓ داستان کودک:
- نیما، موج و دریا: بر اساس قصه‌ای از اوکتاویو پاز، گرگان: آژینه، ۱۳۸۰.
✓ نقد ادبی:
- شعر شهادت است: نقد و بررسی شعر انقلاب، تهران: کتاب موج، ۱۳۶۰.
- دو با مانع: نقد و گزینش شعرهای منوچهر نیستانی، تهران: انتشارات بزرگمهر، ۱۳۶۳.
کتابخانهٔ شعر جهان، انتشارات علمی، ۱۳۶۸.
بارورتر از بهار: نقد و بررسی و نمونه‌های شعر زنان ایران، انتشارات دنیای مادر، ۱۳۷۱.
شبانهٔ باغ سنگی: شعر یک‌صد سال اخیر یک حادثهٔ میان‌فرهنگی، آمریکا/ویرجینیا: کتاب موج، ۱۳۷۸.
✓ پزشکی:
- اولین سمینار مامایی انجمن ماماهای ایران: مجموعه مقالات، ویراستار به همراه: منصوره کاووسی، عذرا احتسابی‌مقدم، تهران: انجمن ماماهای ایران، ۱۳۶۴.
- آبستنی و زایمان طبیعی و آسان: روش‌های پیشگیری از باروری، همراه با: فروهر مینوی، تهران: انتشارات دی، ۱۳۶۸.
- زایمان بی‌درد: زایمان طبیعی، انتشارات روزبهان، ۱۳۶۳ (ویراست دوم ۱۳۷۲)
- لیزر در پزشکی: کاربرد لیزر در قلمرو دانش پزشکی، با: عبدالحمید حسین‌نیا، محمدعلی سجادیه، تهران: انتشارات آدینه، ۱۳۶۷.
✓ ترجمه:
- بلندی‌های ماچوپیچو، پابلو نرودا، با:احمد کریمی حکاک، اصفهان: نشر زمان نو، ۱۳۶۱.
- سرود اعتراض، پابلو نرودا، تهران: انتشارات دماوند، ۱۳۶۱.
- اسپانیا در قلب ما، پابلو نرودا، با: احمد کریمی حکاک، تهران: انتشارات گویا، ۱۳۶۳.
- انگیزهٔ نیکسون‌کشی و جشن انقلاب شیلی، پابلو نرودا، [همراه با: احمد کریمی حکاک]، تهران: نشر چشمه، ۱۳۶۴.
- عاشقانه‌ها، پابلو نرودا، با احمد محیط، نشر یوشیج، ۱۳۶۴.
- هرمان هسه، دگردیسی شاعر: شعرها، طرح‌ها و زندگی‌نامهٔ مصور همراه نقد و بررسی آثار هرمان هسه، هرمان هسه، تهران: انتشارات اسپرک، ۱۳۶۷.
- ۲۰۰۰ و کتاب عشق و شعرهای دیگر، پابلو نرودا، گرگان: آژینه، ۱۳۸۲.
- انقلابی در رشد و بقای کودک، یونیسف، با باقر میرفتاحی، تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دفتر آموزش، ۱۳۶۴.
- تغذیهٔ مادر، تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دفتر آموزش، ۱۳۶۵.
- کالبدشناسی و فیزیولوژی برای پرستاران و پیراپزشکان، جان گیدسون، با: حسین سلمان‌زاده، فاطمه کاظم نقاش، تهران: مجتمع علوم پیراپزشکی، ۱۳۶۵.
- فرهنگنامهٔ پزشکی پیرز، با: بهمن خالقیان، انتشارات علمی، ۱۳۶۹.
✓ مقاله:
- «شعر از چشم سوم: بررسی اشعار محمد مختاری، ماهنامه بنیاد، شمارهٔ ۴۰، آبان ۱۳۵۷.
- «شعر از چشم سوم: بررسی شعر حمید کریم‌پور، سیدعلی صالحی، فیروزه میزانی، هرمز علی‌پور»، ماهنامهٔ بنیاد، ۲۰ آبان ۱۳۵۷.
- تصویر تناقض: دربارهٔ طرح‌های بیژن اسدی‌پور، مجله کلک، شمارهٔ ۳.
- نقد کتاب: «فروغ فرخزاد: یک ربع قرن بعد»، مجله کلک، شمارهٔ ۵.
- نقد کتاب: سامان هستی (نقد کتاب «مغز به مثابهٔ یک سیستم»)، مجله کلک، شمارهٔ ۹.
- مقدمه‌ای بر شعر و ادبیات کودک و نوجوان، مجله کلک، شمارهٔ ۱۳.
- در دوردست و نامنتظر فرامرزی و فرامرزی‌های انسان معاصر، ماهنامه بایا، شمارهٔ ۳۸.
- موج شفاف شعر: اشاره‌ای به حرکت‌های تازه در شعر محمدحسین مدل، روزنامه اعتماد ملی، ۱۳ آبان ۱۳۸۵.
- شعری به رنگ زخم: نوگرایی و دگرگونی در شعر منوچهر آتشی، ماهنامه ادبی نوشتا ، سال اول، ش ۱.
- سه‌شنبه‌ها سدهای راه را رصد می‌کردیم، ماهنامه ادبی نوشتا سال اول، ش ۱.
- معماری بلور واژه‌ها: دید چند وجهی در حجم‌گرایی، ماهنامه ادبی نوشتا، سال اول، ش ۴، شهریور-دی ۱۳۸۶، صص۹۴–۹۷.
- مانایی در غیاب و غربت: پرسه در پنتالوژی تقی مدرسی، ماهنامه ادبی نوشتا ، سال دوم، ش. ۸.
- ایمونوتراپی لیشمانیاتروپیکا با تزریق بافی کت، با: سیمین شمس میمندی، شهریار دبیری، فصلنامهٔ بیماری‌های پوست.
- یاد و یادبودها: اخوان ثالث در تداوم سنت‌ها، احمد کریمی حکاک، مجلهٔ کلک، شمارهٔ ۶.
- نقد ادبی: مقدمه‌ای بر شعر استفان مالارمه، ژان پل سارتر، با زهره خالقی، مجلهٔ کلک، شمارهٔ ۱۱ و ۱۲.
- نمونه اشعار:
(۱)
برهنه
زیر باران
تن شوی!
بهار، شبیخون زده است.
بهار، شبیخون زده است.
تنیمیان شعله
در هجوم نگاه
بی تفاوت می‌سوزد
و باد خاکستری شده است.
(۲)
از سفر شاهنامه آمدیم
با کولبار حماسه
سوار بر شبرنگ
و بر روز راندیم.
از دیدگاه نگران کوه و دشت
تا فراسوی افق.
و بر شب راندیم
و آتشی که در راه برافروختیم
توفانی بزرگ
در فراخنای گیتی پدید آورد
و پسانگاه
که شعله ها فرو نشست
در آن‌سوی
تو تنها بودی.
از سفر دور و دراز شاهنامه می‌آیی
با قامتی که اسطوره‌ی بی‌مرگی است
و پهلو به پهلویت
اسبی بی سوار
و واپسین منزلگاه نگاه
پرستشگاه سترگ آتش پایاست.
فپیش از گذشتن
رویای بلند خواستن
پلک های شب را تفسیر می‌کند.
در خم راه
مسافر کدامین خطه
میهمان چشم‌های منتظر است؟
تنها آن سوی دیوارها
نسیم
سپیده را
بر چهره‌ی خیابان می‌پراکند
و پلک‌ها
رویاها را می‌روبند.
پلک‌های همیشه با رویاها.
(۴)
شکوفه
در گذر توفان
عریان شد.
سرودهای ناسروده
پای پرچمی پنهان
ریخت.
چشمان باغ
پر بود
از اندوه خیامی.
(۵)
آدم
شعری
بر سنبله گندم
نوشت.
حوا
سرود بلند فریاد را
سر داد.
انسان
به شورش و رنج
میان باور شعر
نشست.
(۶)
نامهای ناشناس برای هر علف اما گلی و زیبایی-سامپو-
نیلوفر وحشی
در برفباد
زمستان بهاری
جامه می‌درد
به عریانی
بهاری در زمستان
چراغ دریایی
جزیره را می‌نگرد
دریای پاییز
دریای پاییز
قایقی می‌گردد
چراغ دریایی
هاروناتسواکی فویو شاد
شاد بهار تابستان پاییز زمستان
(۷)
نیروانا
ناب ناشراری سوخته
به آتشی که سیروس ارتای بودا
تا شرق برده بود
تا شرق را سروده بود
و آتش
و خاک
و باد
و آب
در منتهای نیرواناب.
جمع‌آوری و نگارش:
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
میرزا غلام قیسوندی
"میرزا غلام قیسوندی" فرزند بیگ‌رضا با تخلص شعری "غلام" از طایفه جاف‌رحمان‌بیگی که رشته‌ایی از جاف مرادی می‌باشد در سال ۱۲۶۹ هجری قمری در روستای قیسوند در بخش بیلوار کرمانشاه دیده به جهان گشود.
ابتدا دروس مختلفه را نزد "ملا صید احمد" در قیسوند فرا گرفت و سپس در روستای ماویان و نزد "ملا محمد مراد" به ادامهٔ تحصیل پرداخت.
مدتی بعد به روستای کنوله(کندوله) رفته و در محضر "ملا میرزای کنوله" تحصیل کرد.
میرزا غلام در سن ۲۸ سالگی با دختر عموی خود ازدواج کرد و برای کسب معاش به داد و ستد مشغول میشود.
میرزا غلام در نوشتن نثر و نظم تبحر خاصی داشته است و بیشتر وقایع اجتماعی و سیاسی دوران خود را به نظم درآورده است.
برای نمونه در شعر بلندی آزادی فرزندش از محبس را چنان منظوم نموده که گویی مسعود سعد است و حبس‌نامه می‌نگارد؛ وی همین حبس شدن فرزندش به دست حکام آن زمان را چنان به وقایع سیاسی منطقه و کشور مرتبط می‌سازد که خواننده ناخودآگاه ژرف‌اندیشی عمیق وی و آگاهی از وضعیت زمانه را در می‌یابد.
نثر میرزا غلام به زبان فارسی است و دو لهجه "هه‌ورامی" و "کلهر" را به شیوایی و رسایی این دو لهجه کُردی به نظم درآورده است.
وی در نثری شیوا این چنین روستای قیسوند را وصف می‌نماید: "(قیسه‌وه‌ن) روستایی با سبزه و گل‌های گوناگون طبیعت، آفریده ایزد که بسیار فرح‌افزا و شورانگیز است. پرآب، سراب و نهرهای لب‌ریزی دارد. اراضی حاصلخیز آن در کنار رودخانه "رازآور" واقع است و تپه‌ایی مخروطی بزرگی از آثار باستانی را داراست. خدا می‌داند که شکم این تپه آبستن چه حوادث و وقایعی بوده است، ولی خاک کهنه آن شاهد است که در قدیم محل قلعه ملوک الطوایفی گذشتگان بوده؛ به هرحال منظره مرموزی دارد که گویی ارواح گذشتگان است که سر از خاک بیرون آورده، شاهد حوادث دهر می‌باشد. این آبادی چمنزاران و نهرهای فراوان، درختان سر به اوج کشیده با صفا دارد. در بالای تپه مخروطی، رودخانه رازآور دیده میشود. در شیب ملایم جنوب قیسوند کوه آژوان به مانند شمشیری سخت در صحنه مصاف تاریخ قرار دارد و مراتع طبیعی و قدیمی آن چراگاه‌های گله‌های ماست. هر ساله بهاران دسته جمعی در آن جای با صفا چادر را علم می‌کنیم و چند هفته‌ایی را در آنجا می‌گذرانیم و از توده‌های برف استفاده می‌کنیم... ."
به کوشش:
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
------------------------------------------------------------
منابع:
- وب‌سایت کورد تی‌وی.
- کانال تلگرامی "آوای آژوان (بیله وار)"
- http://bilvar1.blogfa.com
https://www.dana.ir
- از تبار یعقوب:
یوسفِ من!
من از تبار یعقوب ام..
نگاه کن؛
چه صبورانه درد می کشم
دوری ات را!؟
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- کتاب:
نه سنگِ لحد
نه باره و بارگاه،،،
*
بر گور من،
نامم بنویس وُ،
--جلدی کتاب بگذار!
#لیلا_طیبی (رها)
#هاشور
✓ پوچی مطرق:
وقتی که نیستی
یک چیز دنیا کم است...
مثلِ یک خنده،
یک بهار
یا؛
-- شهریور...
به گمانم،
در غیابِ تو،
جهان یک پوچی‌ی مطلق‌ست.
یعنی:
همه‌ی دهان‌ها بسته است!
وقتی که نیستی
من،،،
بی‌دلیل‌ترین اتفاق زمینم!
#سعید_فلاحی(زانا کوردستانی)
✓ مروری کوتاه:
[برای ایام نحس کرونا]
انجام دادیم،،،
تمام بازی‌هایی را که
بلد بودیم،
عکس‌های خانوادگی
زیر و رو شد،
خاطرات دور و نزدیک ورق خورد،
در قرنطینه ی چندماهه!
برگشتیم به پاره ی گم شده مان .
کتاب خواندیم
حرف زدیم،
شنیدیم،
خندیدیم و،
--گریستیم!
بعضی اوقات به روی خود نیاوردیم
بازی کردیم
--ورزش کردیم.
--لایو رفتیم
--آواز خواندیم
--شعر گفتیم
وموزه‌ی لوررا دیدیم!
ها؛
جاهای گوناگون را با گوشی‌مان چرخیدیم.
شب بیدار بودیم وُ
تا لنگ ظهر خوابیدیم.
دست شستیم،
دستکش پوشیدیم،
ماسک زدیم،
شستیم و
شستیم و
پاک کردیم
با وسواس و دقت!
از سرفه ترسیدیم
از سرما،
از تب، ترسیدیم!
هر روز می شنیدیم،
خبر های بد را،
آمار دروغ را،،،
عکس‌های دردناک را...
خسته شدیم
روحمان آزُرد،
درمانده ترازهمیشه
دلتنگِ خوشی‌های دیروزشدیم!
کودکان گل فروش ،
دستفروش ته خیابان،
سمبوسه و فلافل دوره گرد!
تازه پی بردیم،
بدون آدم‌ها،
چه تاریک است،
چه غریب است
اصلن چه مزخرف ست دنیای بزک کرده!
حالا،،،
می‌خواهم فریاد بزنم:
معجزه ی یک «زندگی عادی»کو؟
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
مجموعه اشعار ۷ #سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
- دوست داشتن:
زمستان باشد یا پاییز
فرقی نمی کند.
اگر،،،
دوست داشتن،
به جان درخت بیفتد؛
چهار فصلِ سال شکوفه می‌دهد!
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- کوچه:
کوچه‌‌ام؛
-بُن‌بست،
-خسته،
-متروک اما؛
سرریز ِحسِ
آمدن ِتو!
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- دلتنگی:
- دلتنگی،،،
شکنجه ی تیتری ست که،
وقتی نیستی
صبحانه ی من باشد!
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
#هاشور
لیلا
[به روزهای تنهایی‌ی لیلا!]
تو ،،،
آب و هوا و ابرِ باران در من
وَ روشنی‌ی خانه و کاشانه!
ای خوب به من کمی بیندیش که سخت
دوستت می دارم!
تو،،،
قوس و قُزح در آسمانهای منی
یک لحظه نفس بکش مرا!
بر چهره‌ی من
طراوتی سبز بزن
از آبی و سرخ نیز
قابی از عکسم را
به اتاقِ ذهنت بسپار
و مرا آوازی در دِه از
تکرارِ بلوغی با هفده سالگی‌ات...
و برایم در تنهائی‌هایت
شعری بنویس!
به صدایت
تکرارم کن در بودن‌های خوابِ اتاق
تا مرا دریابی
-- لیلا!
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
در معبدِ من می‌میرند
تمام بولهوسی‌های جهان!
من راهبه‌ئی هستم که
آخرین عبادتگاه ساخته شده‌ام
طرح‌ست از یک حسِ گمشده.
در مرهمی آغوش،
به پیچیدگی‌هائی برخورده‌ام
که رمزِ بوسه‌هایت را
دنبال می‌کند!
به جغرافیائی آشنا
هدایتم باش!
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
نجات یافته
نفس نفس زنان در تاریکی بیابان می‌دوید. گاهی با اضطراب و پر از ترس به پشت سر، نگاهی می‌انداخت. پاهای برهنه‌اش پُر از تیغ و خار و خاشاک شده بود. زخم‌های بسیار، پاهای لطیف و سفیدش را خراشیده و خون‌آلود کرده بود.
با هرچه توان در بدن داشت، می‌دوید. صدای نفس‌های بریده بریده‌اش، سکوت شب سیاه بیابان را می‌شکست. چشم‌هایش جایی را نمی‌دید. تا چشم کار می‌کرد، سیاهی بود و سیاهی!.
دختر جوان فقط به پیش می‌دوید. گاهی با سر میان چاله‌ای شنی می‌افتاد و گاه با پا و سر و سینه، درون بوته‌های بزرگ خار می‌رفت. اما اینها برایش اهمیتی نداشت. فقط می‌خواست آنقدر برود، تا که به پناهگاهی امن دست پیدا کند.
چند صد متر عقب‌تر از او روشنایی متحرک نوری پیدا بود. احتمالأ نور چراغ قوه‌ای بود که بالا و پایین می‌شد و گاهی به اطراف می‌چرخید.
مردی بلند قامتی، چراغ قوه به دست، با سرعت و خشم فراوان دنبال دختر می‌دوید که او را بگیرد.
فاصلهٔ زیاد مابین آنها، این شانس را به دختر داده بود که مرد او را نبیند. مرد نیز چون دختر سرگردان و بی آنگه جایی را ببیند در دل بیابان می‌دوید شاید که به دختر بر بخورد.
چند دقیقه از این تعقیب و گریز نفسگیر گذشته بود که دختر چشم‌اش به نور کم‌سویی در گوشه‌ای از بیابان خورد. موهای پریشان و چرک‌اش را از روی صورت کناری زد و به طرف منبع نور روان شد. به سرعت گام‌های خسته‌اش افزود. امید داشت که نور خانه یا روستایی باشد و بتواند به آنها پناه ببرد.
لحظه به لحظه روشنایی نور افزایش می‌یافت. نور کم سوی فانوسِ آویخته به دیوار کلبه ی خشتی میان بیابان بود. داخل کلبه پیرمردی فرتوت و شکسته استراحت می‌کرد. شترچرانی بیابانگرد، که هفت یا هشت شتر لاغر و نحیف را در حصاری چوبی نگه داشته بود.
وقتی که دختر به کلبه رسید، مکثی کرد و نفسی چاق کرد. با دستان رنگ و رو رفته و ضعیف‌اش پتوی جلوی کلبه را که نقش در را داشت، کنار زد. داخل کلبه تاریک بود و چشمانش جایی را نمی‌دید. چند بار پلک‌هایش را به هم زد.
- کسی اینجا هست؟!
جوابی نیامد.
- تو را خدا کمکم کنید، جانم در خطر است؟!!
صدایی از ته کلبه بلند شد.
- چه شده؟! کی هستی؟!!
- لطفا به من کمک کنید!!!
پیرمرد به طرف دختر آمد و با تعجب به او خیره ماند. با خودش گفت: جل‌الخالق! جنه؟! پریه؟! چیه تو این بیابان؟!
دختر که صورتی زیبا و نمکین داشت و معلوم بود مدت‌هاست که شسته نشده است، باز ملتمسانه درخواست کمک کرد.
پیرمرد شترچران وقتی از ماجرا خبردار شد، دستان لطیف دختر را در دستان زمخت و خشن خود گرفت و او را آرام کرد.
دختر همچنان بی‌قرار و مضطرب بود. پیرمرد را قسم می‌داد که او را جایی پنهان کند. پیرمرد، دختر را به طرف خود کشید و گوشه‌ای نشاند. لیوان رویی را از آب کوزه پر کرد و به دختر نوشاند. دختر اندکی آرام گرفت.
پیرمرد به بیرون از کلبه رفت و به اطراف نگاهی انداخت. از دور نور چراغ‌قوه را دید. فورأ به داخل برگشت و دست دختر را گرفت و دنبال خود کشید. گوشه‌ای دور از کلبه، با دست چاله‌ای میان شن‌های بیابان کند و دختر را زیر شن، پنهان کرد. جایی را برای نفس کشیدنش تعبیه کرد و به دختر گفت: هر اتفاقی افتاد نه کاری کن، نه حرفی بزن... ضمنأ تا صبح سراغت نخواهم آمد نکند آنها با به اینجا برگردند.
بعد از آن پیرمرد به داخل کلبه برگشت و میان رختخوابش خزید و خود را به خواب زد.
دورتر از کلبه، مرد چراغ‌قوه به دست، وقتی چشم‌اش به نور کم سوی فانوس کلبه افتاد،به آن طرف راه‌اش را کج کرد. هنگامی که به کلبه رسید با عصبانیت پتوی کهنه‌ی در را کنار زد و نور چراغ قوه را داخل کلبه گرداند. همه جا را گشت شاید نشانی از دختر بیابد. با سر و صدای او، پیرمرد شترچران از جا برخواست. معترض و عصبانی بر سر مرد فریاد کشید که داخل کلبه‌ی او چه می‌کند؟!
- کجا پنهانش کردی؟!
- کی را؟! چی را؟!
مرد جلو رفت و یقه‌ی پیراهن مندرس پیرمرد را چسبید و گفت: دختره رو می‌گم، کجاست؟ کجا قایمش کردی؟!
- هذیان میگی بنده‌خدا! تو این بیابان برهوت دختر کجا بود؟!
مرد یقه را ول کرد و با عصبانیت مشتی به سینه‌ی پیرمرد کوفت و به گوشه‌ای پرت‌اش کرد. چند مرتبه با لگد به باسن و پهلوی او زد.
- پیره سگ، دختره رو تا اینجا تعقیب کردم!
صدای فریاد دردناکی از پیرمرد بلند بود. با ناله و رنج گفت: به پیر، به پیغمبر، کسی اینجا نیست، ای از خدا بی‌خبر!
- زر مفت نزن، مطمئنم اینجا آمده، داری دروغ میگی مادر...
پیرمرد همچنان ناله می‌کرد.
- والله! بلله! تا الان خواب بودم، از چیزی خبر ندارم.
مرد، لگدی دیگر به کمر پیرمرد کوبید و ناسزاگویان، تمام جاهای کلبه را زیر نور چراغ‌قوه بررسی کرد. وقتی چیزی دستگیرش نشد از کلبه بیرون رفت. نور چراغ‌قوه‌اش را میان شترهای خوابیده چرخاند. اثری از دختر ندید. مأیوس و عصبی به دل بیابان تاریک و بی انتها زد، شاید که دختر را پیدا کند.
°°°°°
یک ربع ساعت که گذشت و پیرمرد مطئمن شد که مرد به اندازه‌ی کافی دور شده است؛ کورمال کورمال و رنجور و دردمند خود را به محل پنهان کردن دختر رساند. آهسته به دختر گفت: دختر به لطف الله خطر از تو گذشت، ولی بهتره همچنان اینجا بمانی تا که صبح بشود. هر لحظه ممکن است آن مرد شرور به اینجا برگردد، تو راحت بگیر بخواب تا فردا که به امید خدا تو را به جای امن و امانی برسانم.
دختر قلبأ از پیرمرد تشکر کرد و شکرگذار خدا شد که از چنگال آدم‌رباها نجات پیدا کرده است.
با خیال راحت و بدون ترس زیر شن‌های گرم و مطبوع بیابان به خوابی سنگین و شیرین رفت. بعد از آن تعقیب و گریز خسته کننده، خواب او را به آرامی به آغوش کشید.
°°°°°
آفتاب کمکم از مشرق بالا می‌آمد. گرمای مطبوعش به تن بیابان بی‌پایان می‌تاباند. صدای شترها بلند شده بود. پیرمرد از کلبه بیرون آمد. کوزه‌ای در دستش بود. با آب آن صورتش را شست. در حین شستن صورتِ پر چین و چروک‌اش، با دقت و حساسیت بسیاری، دور و بر خود و کلبه را پایید. چیز مشکوکی مشاهده نکرد. با خیال راحت بلند شد و کاسه‌ای سفالی از داخل کلبه برداشت و به سراغ شترهایش رفت. از شتری ماده مقداری شیر دوشید.
گوشه‌ی دیوار کلبه با چند خشت خام که بر اثر حرارت آتش و مرور زمان پخته شده بودند، تنوری درست کرده بود. با خار و خاشاک بیابان و سرگین‌های خشک شتر، آنرا پر کرد و آتش روشن کرد. وقتی آتش فروکش کرد و به خاکستر تبدیل شد، کاسه‌ی شیر را روی آن گذاشت. خرجینش را که به دیوار اتاق کلبه آویخته بود برداشت و از داخلش چند قرص نان در آورد. نان‌ها خشک و بیات شده بودند اما هنوز قابل خوردن‌اند. نان‌ها را هم روی خشت تنور گذاشت تا از گرمای خاکستر داخل آن گرم و مطبوع شوند.
بعد از این کارها، بار دیگر اطراف را خوب زیر چشمی نگاه کرد. با اطمینان به اینکه کسی او را نمی‌پاید، به سراغ مخفیگاه دختر رفت. شن‌های رویش را کنار زد. دختر از فرط خستگی هنوز خواب بود. او را صدا زد.
- دخترم! ... دختر جان! ... بلند شو بابا جان! لنگه ظهره!
وقتی دید با صدا زدن، بیدار نمی‌شود، دست برد و شانه‌‌اش را گرفت و او را تکان داد. چند مرتبه به آرامی او را تکان داد. ناگهان دختر از جا پرید. ترس و اضطراب از صورتش خواندی بود. صورت زیبا و معصومی داشت. معلوم بود که مدت‌هاست آرایشی نکرده است. مو و کرک‌های ابرو و صورتش زیاد شده بود.
دختر وقتی نگاهش به صورت خندان و مظلوم پیرمرد افتاد، آرامش چند لحظه قبل‌اش را باز یافت. نگاهی به اطراف انداخت.
- خیالت راحت بابا جان! همه جا امنُ و امانه!
- خیلی ازتون ممنون که کمکم کردید!... شما نبودید حتما گرفتار اون بی‌شرف‌ها می‌اُفتادم.
پیرمرد لبخندی در پاسخش زد. از جایش بلند شد و گفت:
از لهجه‌ات پیداست که مال این دور و برا نیستی؟!
دختر با سر جواب مثبت داد.
- باشه دخترم، فعلا بلند شو یه آبی به سر و صورتت بزن و بعد بیا بنشین، صبحانه بخوریم و بعد کمکم کن خرت و پرتامو جمع کردیم راه می‌اُفتیم.
نگاه پرسشگرانه‌ی دختر به پیرمرد افتاد.
- می‌رسونمت به جایی که در امان باشی بابا جان!
دختر که اضطراب‌اش فروکش کرده بود بلند شد و پشت سر پیرمرد به طرف کلبه رفت.
- راه که افتادیم، برام ماجراتو تعریف کن!
°°°°°
بعد از خوردن صبحانه، پیرمرد خورجین و کوزه‌اش را برداشت و بر پشت یکی از شترها بست. شترهایش را از حصار بیرون راند و همراه دختر به دل بیابان زد.
- از اینجا تا اولین پاسگاه ژاندارمری، چهار ساعت راهه!. اگر بجنبیم و اتفاقی در راه پیش نیاد، برای صلاة ظهر می‌رسیم.
دختر به حرف‌های پیرمرد پاسخی نداد. در فکر فرو رفته بود. مشکلات این چند وقته را در ذهن مرور می‌کرد. به آدم‌های مهم زندگی‌اش می‌اندیشید. به ناهید و سایر دخترها... به پدر و مادرش که الان بیست و شش روز از آنها بی‌خبر بود. به شوهرش که در اولین روزهای زندگی مشترکشان این اتفاقات برایشان پیش آمده بود. با خودش گفت: آیا دوباره همسرش او را می‌پذیرد یا اینکه طلاقش می‌دهد؟!
آینده‌ی مبهم و تاریکی پیش‌رو داشت. اما آماده بود که بار دیگر به جنگ مشکلات زندگی‌اش برود و برای رهایی از چنگال آنها، تلاش کند.
ساعتی از راه افتادنشان گذشته بود. پیرمرد برای اینکه دختر بتواند همپای او بیاید، از سرعت گام‌هایش کم کرد. رو به دختر کرد و گفت: راستی اسمت رو نگفتی به من دخترم؟!
- مریم... اسمم مریمه!
- مریم خانوم! چه اسم زیبایی، انشاالله سلامت و سعادتمند باشی، اسم منم "حمدالله" است.
برای لحظاتی سکوت میان آنها برقرار شد. حمدالله به دختر نزدیک شد و همگام او شد.
نگاهی به سراپای او انداخت. دختری زیبا و خوش‌اندام بود. مقداری لاغرتر از حد معمول بود که احتمالأ بخاطر مشکلات و اتفاقات این چند مدت بوده باشد. پوست سفید و لطیفی داشت و جای زخم‌هایی تازه و کبودی‌هایی بر آن به چشم می‌خورد. صورتش زیبا و شکیل بود. آدم دوست داشت ساعت‌ها به تماشای صورت و جمال‌اش بنشیند. حمدالله هر وقت نگاهش به صورتش می‌افتاد، در دل سبحان‌الله می‌گفت.
- نمیخواهی برایم تعریف کنی چه اتفاقی برایت افتاده؟! اون مرد چرا عقبت اومده بود؟!
مریم مِن‌مِن کنان جواب داد: من و شوهرم برای ماه‌عسل و آغاز زندگیمون به مشهد رفته بودیم، پابوس آقا!... راستش شوهرم می‌خواست برای من عروسی بگیره اما به اصرار من عروسی نگرفتیم و اومدیم ماه‌عسل. وقتی رسیدیم مشهد و تو ترمینال از اتوبوس پیاده شدیم، تصمیم گرفتیم اول برویم پابوس حضرت و بعد برویم مسافرخونه، رفتیم حرم، خیلی شلوغ بود. شوهرم به من گفت وقتی زیارت هر کدام از ما تمام شد برویم کنار سقاخونه تا دیگری هم بیاید. بعد با هم برویم مسافرخونه.
- خب بعد چی شد؟!
- وقتی زیارتم تمام شد و به جایی که قرار گذاشته بودیم رفتم. اما شوهرم نبود. به گمانم هنوز زیارتش تمام نشده بود. یک ربع ساعت یا نیم ساعتی آنجا معطل ماندم اما از علی‌نظر خبری نشد. اسم شوهرم علی‌نظر است. من هم که اولین بارم بود از روستامون پا بیرون گذاشته بود، ترس ورم داشت.
- نگفتی اهل کجایی؟
- اهل یکی از دهات‌های کرمانشاه.
- انشاالله زودتر به شهر و روستای خودت بر میگردی.
- امیدوارم!
- خب داشتی می‌گفتی!
- آره دیگه وقتی مدتی سر و کله‌ی شوهرم پیدا نشد، گوشه‌ای از صحن نشستم و به دیواری پشت زدم، از فرط خستگی و شب نخوابی تو اتوبوس و جاده، چرتم گرفته بود. یک‌هو از چرت پریدم که دیدم دو خانوم چادری میانسال کنارم نشسته بودند. از وضع خودم خجالت زده شدم و فورأ دست و پام رو جمع کردم. آن خانوم‌ها شروع کردن به حرف زدن با من. زن‌هایی مهربان و گرمی بودند. سوال‌هایی از اینکه کجایی و کی اومدین و غیره و غیره کردن. منم ساده ساده همه چیه زندگیم رو براشون تعریف کردم. توجه و اعتماد من را به خودشون جلب کردن. یکیشون از تو کیسه‌ای که در دست داشت، آبمیوه‌ای بیرون آورد و به من تعارف کرد. منم گشنه و تشنه! اول بار هم بود آبمیوه شرکتی دیده بودم. با دومین تعارف، قبول کردم و گرفتم. بعد از دقایقی که از خوردن آبمیوه که گذشت، احساس خواب‌آلودگی کردم. بی‌حال شدم و از هوش رفتم. وقتی چشم باز کردم در خانه‌ای زندانی شده بودم.
- ای داد بی‌داد! اون از خدا بی‌خبرها طعمه گرفتن برای قاچاقچی‌های انسان!
°°°°°
بعد از اینکه مریم آبمیوه را خورد، بی‌هوش شد. توجه تعدادی از زائران به او جلب شد. دور او حلقه زدند. دو زن شیاد، او را دختر خود معرفی کردند و گفتند که بیماری صرع دارد و برای شفایش به پابوس امام آوردن‌اش. اما حالا، حالش بد شده و غش کرده است و باید زودتر به مسافرخانه برسانندش. با این حرف‌ها مردم ساده و زودباور به کمک آنها رفتند و مریم را بلند کردند. یکی از آن زن‌ها فورأ به بیرون از حرم رفت و با راننده‌ی تاکسی‌ای که همدستشان بود برگشت و مریم را به کمک زائران سوار بر تاکسی کردند و رفتند.
آنها مریم را به خانه‌ای دور افتاده در یکی از روستاهای طبس بردند و آنجا زندانی کردند.
چند روز بعد که تعدادی دیگر دختر و زن جوان را به همین روش فریفته و ربودند؛ شبی با کامیونی کانتینری همه را که هشت نفر بودند سوار کردند. دخترهای دسته و پا بسته با نوارچسبی زده شده بر دهانشان را ته کانتینر مخفی کردند و جعبه‌های چوبی میوه را جلوی کانتینر چیدند تا از دید مخفی باشند.
کامیون به راه افتاد. دخترهای اسیر جایی را نمی‌دیدند. هیچ ارتباطی نمی‌توانستند با هم برقرار کنند جز برخوردهایی ناخواسته به بدن همدیگر ناشی از تکان‌های ناگهانی کامیون در جاده. کانتینر چنان تاریک بود که توانایی دیدن همدیگر را نیز نداشتند. ساعت‌ها در آن وضعیت برایشان سپری شد. کامیون یکسره در حرکت بود. جز برای سوخت و گاه توقف‌های کوتاه چند ده دقیقه‌ای، جایی نایستاد. اضطراب و استرس سراپای دخترهای جوان را گرفته. چند تن از آنها از درد و خستگی خواب رفته بودند.
بعد از ساعت‌های نامعلوم و دیرگذر برای آنها، کامیون توقف کرد. بوق ممتد کامیون بلند شد. صدای باز شدن درب بزرگ آهنی به گوش رسید و دوباره کامیون راه افتاد. دقایقی نگذشته بود که مجددأ کامیون ایستاد. صدای بم و کلفت چند مرد، از بیرون به گوش می‌رسید. درهای کانتینر از هم باز شد و نور به داخل کانتینر تابید.
دو نفر مشغول پایین بردن جعبه‌های میوه شدند. از میان جعبه‌ها دالانی باز کردند و به دخترها رسیدند. یک به یک دخترها را از ته کانتینر بیرون آوردند و از کانتینر پیاده کردند.
کامیون جلوی خانه‌ای محصور در حیاطی وسیع با دیوارهای مرتفع توقف کرده بود. هر کدام از دخترها را که پیاده می‌کردند به داخل خانه می‌بردند و همگی را در یکی از اتاق‌ها زندانی کردند. اتاقی بزرگ، بدون هیچ پنجره و منفذی.
طی مدتی که داخل کانتینر بودند به کسی آب و غذا نداده بودند. حتی برای رفع حاجت و توالت آنان نایستاده بودند. طوری که دو نفر از دخترها خود را کثیف کرده بودند و در طول راه بوی نامطبوعشان بقیه را آزار می‌داد.
شب هنگام، شخصی در آهنی اتاق را گشود. مردی میانسال و قد بلند با موهای جوگندمی، که ریش‌های نامرتب بلندی داشت. صورتش آفتاب‌سوخته بود. نگاهی به دخترها انداخت. قابلمه‌ای مسی در دست گرفته بود. صدای خِر خِر خلط سینه‌اش به وضوح شنیده می‌شد. قابلمه را وسط اتاق گذاشت. با صدای بلند و خشن گفت: شام براتون آوردم. دست و پای یکی یکیتون رو باز میکنم، نکنه هوایی بشید و کاری بکنید. دهنتونم باز میکنم. هر چقدر دوست داشتید داد و فریاد کنید. اصلا بجای غذا خوردن جیغ بکشید کل شب رو!... خیالتون راحت تا کیلومترها این اطراف کسی زندگی نمیکنه که صداتون رو بشنوه... پس خودتون رو جر ندید.
ضمن اینکه حرف می‌زد؛ مشغول باز کردن دخترها بود. دست و پای و دهن اولین نفر را که باز کرد، دختر شروع به بد و بیراه کردن کرد. مرد عصبانی شد و محکم یک سیلی به صورت او زد.
- حیف که نمیشه آش و لاشت کنم... وگرنه به گوه خوردن می‌انداختمت.
از ترس کتک خوردن بقیه دخترها حرفی نزدند. وقتی که از اتاق خارج می‌شد، با پا قابلمه‌ی غذا را جلوی آنها هُل داد.
- زهر مار کنید. تا فردا شب دیگه گوه هم نیست که بخورید.
چند نفر از آنها، از فرط گرسنگی و تشنگی، به سوی قابلمه حمله‌ور شدند و با ولع و حرص شروع به خوردن کردند. از قاشق و چنگال خبری نبود. با دست‌های چرک از غذا می‌خوردند. مریم و آن دختری که سیلی خورده بود هنوز سراغ قابلمه نرفته بودند. یکی از دو دخترها که خود را کثیف کرده بود رو به مرد گفت: من نیاز به نظافت و دشویی دارم!
- وقت این کارها نیست. همینجا کارتون رو بکنید دیگه! ... من که نمیتونم چپ و راست بیام شما رو ببرم مستراح!
یکی دیگر از دخترها از بس که هول‌هولکی غذا خورده بود، با گلوی گرفته و دهان پر گفت: آقا لطفأ به ما آب بدید، دو روزه آب نخوردیم.
مرد نگاهی از غیض به او انداخت و جواب داد: خیلی خب، صبر کن الان میرم میارم.
در را بست و رفت. کمی بعد با یک گالن بیست‌لیتری آب برگشت. گالن را داخل اتاق گذاشت.
- حیف و میل نکنید... دیگه آب ندارید تا فردا شب.
و از اتاق خارج شد. صدای قفل کردن در از پشت به گوش می‌آمد.
°°°°°
- دخترها بیاید جلو، شما هم که چیزی نخوردید چند روزه... بیایید یه کم آب و غذا بخورید.
مریم نگاهی به ناهید، همان دختری که سیلی خورده بود انداخت. او هم به مریم نگاه انداخت و انگار موافقت خود را با چشم اعلام کرده باشند، رفتند و شروع به خوردن کردند. داخل قابلمه استامبولی بود. برنج و سیب‌زمینی و سویا. کم بود اما بعد از دو روز گرسنگی، غنیمت بود. یکی از دخترها، گالن آب را کج و آب را داخل کف دستش ریخت و نوشید. مریم هم آب خورد.
با تمام شدن غذا همگی گوشه‌ای کنار هم نشستند. بی صدا و آرام بودند. مریم همگی را زیر چشمی دید زد. همه‌ی آنها کم سن و سال بودند. شاید بیست و چند سال. خودِ مریم تازه هفده سالش را تمام کرده بود. به ناهید می‌خورد که نوزده یا بیست سال داشته باشد. همه آنها علاوه بر جوانی، زیبا بودند و اندامی خوش تراش و خوش فرم داشتند. ناهید دختری گندمگون بود. موهای سیاهِ بلندش تا کمرش می‌رسید. روسری‌اش را دور گردن بسته بود. بقیه دخترها هم سر و وضع شلخته و آشفته‌ای داشتند.
نیم ساعتی که گذشت، ناهید که به نظر می‌رسید از همه ی آن دخترها، بزرگتر و قوی‌تر باشد، شروع به حرف زدن کرد. خودشو معرفی کرد و از دیگران هم خواست که خودشون رو معرفی کنند.
- شیوا.
- مریم.
- نرگس.
- مِن!؟، من آرزو هستم.
- منم شیدام.
- من سودابه‌م.
- معصومه.
- احتمال میدم ما را دزدیدن که به شیخ‌های اون‌ور آب بفروشن. من چند باری تو روزنامه ها خوندم که دخترهای جوان میدزدن و قاچاق میبرن خلیج فارس میفروشن.
- اگر اینطور باشه ما الان باید نزدیکای بندرعباس باشیم. منم چیزهایی شنیدم در مورد قاچاق دخترها... میگن باندهای قاچاق تو بندرعباس زیادن.
با این حرف‌ها، بقیه‌ی دخترها از حیرت سرشار از ترس دهانشان باز ماند. سودابه به گریه افتاد. به در اتاق هجوم برد. با ضربات محکم مشت به آن می‌کوبید و فریاد می‌زد که رهایش کنند. سودابه پانزده، شانزده ساله بود. وقتی داخل کانتیر بودند، خود را کثیف کرده بود و جای کثافت‌اش روی شلوارش خشک شده بود.
نرگس و معصومه به سراغش رفتند. او را کناری کشیدن و آرام‌اش کردند.
ناهید گفت: بی‌خودی گریه و زاری نکنید. اگر با این کارها فرجی می‌شد، ما رو نمی‌دزدیدن بیارن اینجا.
نرگس دست برد و موهای بلند و خرمایی‌اش را پشت سر جمع کرد و با کش بست و گفت: باید کاری بکنیم. نمیشه همینطور دست روی دست بزاریم. اگر ما رو بفروشن محاله دیگه بتونیم پیش خانواده‌هامون برگردیم.
مریم تو خود بود و قطره قطره اشک از چشمان درشت و سیاهش بر روی گونه‌های لطیف‌اش می‌ریخت. با خود گفت: چه گِلی به سرم بگیرم؟! آبروی خودم و پدر و مادرم تو ده رفت!. مطمئنم داداشم دیگه نمیتونن سرشونو تو مردم بلند کنن!.
ناهید در جواب نرگس گفت: یه نقشه‌هایی دارم. باید به کمک هم کاری بکنیم. اول از همه باید بفهمیم چند نفر اینجا از ما مراقبت می‌کنند.
- باید ساختمان و حیاطم شناسایی کنیم... نمیشه که همینطوری بزنیم بریم وقتی ندونیم از کجا فرار کنیم! چطور بریم!.
- چه‌جوریی؟! چطوری باید اینها رو بفهمیم؟!
- به دلایل مختلف باید از اتاق بریم بیرون. هر کی که رفت بیرون همه چیز رو زیر نظر بگیره... تعداد آدمای اینجا... راه خروج و هرچی که فکر کنه به‌درد بخوره.
- اگه اسلحه داشتن چی؟!
- همه‌ی احتمالات را در نظر باید گرفت.
- اگه زودتر ما رو از اینجا منتقل کردن و رفتیم جای دیگه چی؟!
- دیر یا زود قاچاقچی‌ها میان و ما رو میبرن.
- پس باید سریع‌تر عمل کنیم.
- آره منم موافقم.
°°°°°
در اتاق تا شب بعد باز نشد. ساعت ۹ شب یکی وارد اتاق شد. مردی چاق و کوتاه قد با وزنی حدود ۱۲۰ کیلو، که بناگوش و زیر گلویش گوشت فراوانی آورده بود. گردن‌اش از چربی زیاد، لایه لایه و چروک شده بود. موهای روی سرش ریخته بود. پوست صورت‌اش سفید و از بس چاق بود قرمز می‌زد. چشم‌هایش پشت عینک آفتابی که زده بود قابل دیدن نبود.
چند قدم وارد اتاق شد. قابلمه را گذاشت. از بس چاق بود، به زور به خود تکان می‌داد. نفس نفس می‌زد. دوباره به بیرون رفت و اینبار با گالن آب وارد شد. بدون اینکه کلمه‌ای حرف بزند، قابلمه‌ی خالی را برداشت و به بیرون از اتاق رفت.
ناهید قبل از اینکه در را ببندد، خودش را به او رساند و گفت: چند روزه هیچکدام از ما دشویی نرفته، به مستراح احتیاج داریم.
- من اجازه ندارم شما را مستراح ببرم، خودتون همینجا کارتون رو بکنید دیگه!.
- ما نیاز داریم، باید خودمون رو تمیز کنیم.
- جان خودتون این دو سه روز اذیت نکنید. تا پنجشنبه مهمون من هستید. دیگه دردسر برای من درست نکنید.
و بدون اینکه منتظر بماند بیرون رفت و در را از پشت قفل کرد.
ناهید محکم با دست چپ، مشتی به کف دست راستش زد و با خوشحالی رو به بقیه کرد و گفت: فهمیدم دخترها! تنها یک نفر تو این خونه از ما مراقبت میکنه!
- همین خیکی؟!
- آره! اگه بتونیم یه جورایی دست به سرش کنیم، یا به او حمله کنیم و دست و پاشو ببندیم، میتونیم فرار کنیم.
شیوا جلو آمد و گفت: اگر او تنها باشه راحت میتونیم دخلش رو بیاریم.
- ما هشت نفریم و او تنهاست، بی‌شک میتونیم دست و پاشو ببندیم و فرار کنیم.
- هر چقدر هم قدرتمتد باشه، نمیتونه حریف هشت نفر بشه.
آرزو گفت: کافیه اینبار که غذا آورد به او حمله بکنیم. با روسری‌هامون دست و پاشو می‌بندیم و بعد فرار می‌کنیم.
ناهید گفت: ایول! من پشت در قایم می‌شم وقتی وارد اتاق شد با قابلمه توی سرش می‌زنم. وقتیکه گیج شد و زمین خورد همگی بریزید سرش و دست و پاشو با روسری هاتون ببندید.
- اما اول از همه سعی کنیم دهانش رو بگیریم که اگه داد و فریاد کرد و کسی دیگه هم اینجا بود، از ماجرا بویی نبره.
در این بین فقط مریم حرفی نمی‌زد. بی‌حال و کس، مثل گلی پژمردا گوشه‌ای افتاده بود. در این مدت تحت فشار روحی و روانی و کمبود غذا و آب، مریض شده بود و قدرت کافی برای حرکت نداشت.
نرگس گفت: پس مریم را چکار کنیم، ما که نمیتونیم اونو حمل کنیم و فرار کرد.
ناهید گفت: جاش می‌زاریم.
با شنیدن این حرف، اشک در چشم‌های مریم حلقه بست.
ناهید باز ادامه داد: هر کدوم از ما که تونست خودشو فراری بده و به کمکی رسید، بعد میاد اینجا به کمک مریم.
- پس باید سعی کنیم حداقل یکی از ما فرار کنه تا بتونه برای بقیه کمک بیاره.
°°°°°
تمام جوانب نقشه‌ی فرار کشیده شد. همگی منتظر اجرای نقشه ماندند. اما برخلاف انتظار آنها روز بعد بجای اینکه شب برای شام در اتاق باز شود، ظهر در اتاق را باز کردند. مرد چاق به همراه سه نفر دیگر وارد شدند. یک نفرشان همان مردی بود که روز اول به ناهید سیلی زده بود. دو نفر دیگرشان ناشناس بودند. یکی از آنها کت و شلوار به تن داشت و دیگری دشداشه عربی پوشیده بود.
آن دو نفر مدتی نگاه‌های خریدارانه‌ای به دخترها انداختند، بعد با هم مشغول حرف زدن شدند. به عربی با هم گفتگو داشتند. از قرار معلوم این دو نفر رابط ارسال دخترهای فریب خورده‌ی بیچاره به شیخ‌نشین‌های خلیج بودند.
وقتی گپ آن دو نفر با هم تمام شد، مردی که دشداشه پوشیده بود با دست به شیوا، نرگس، آرزو، سودابه و معصومه اشاره کرد.
مرد چاق با حالتی ملتمسانه پرسید: یا شیخ! پس بقیه چی؟!
- لا! لا! نخواست!
- آخه شیخ ما که قرار گذاشتیم، گفتم که هشت نفرن!
- می‌دونم! اما من فقط خامس الحوریه پسندید! بقیه به کار من نمیاد!
از سخنانشان بر دخترها آشکار شد که آنها خریدارهایشان هستند. از میان هشت نفر دختر، پنج نفر را پسند کرده بودند. ناهید و مریم و شیدا را نپسندیده بودند. این هم اتفاق بدی بود و هم خوب.
خوب از آن لحاظ که امکان اجرای نقشه‌ی فرار باز هم برای آن سه نفر بود و بد اینکه، امکان داشت بمیرند!... قاچاقچی‌های زنان، وقتی مشتری برای آنها پیدا نمی‌کردند یا مریضی سخت می‌گرفتند، آنها را به قتل می‌رساندند.
مرد چاق و دوستش احمد (همانی که به ناهید سیلی زده بود) پنج دختر مورد پسند را بلند کردند و به بیرون از اتاق بردند.
مرد چاق از احمد پرسید: پس بقیه رو چکار کنیم؟!
- فعلا بزار، بلایی سرشون میاریم!
ناهید، همه‌ی حرف‌های آنها را شنید. دیگر آنها، دخترهای بیرون برده شده را نخواهند دید و امشب یا فردا از طریق لنج‌های قاچاقچی‌ها به شیخ‌نشین‌ها برده می‌شوند و هزار بلا و اتفاق ناخوشایند برای آنها پیش خواهد آمد.
ناهید به مریم و شیدا همه چیز را گفت.
- امشب هرطور شده باید فرار کنیم.
- خدا رو شکر مریم هم بهتر شده!
- آره منم بهترم، نگران من نباشید.
- خب دخترا، پس باید امشب قبل از هر اتفاق جدیدی دست به فرار بزنیم.
°°°°°
صدای باز شدن قفل درب اتاق به گوش رسید. ناهید با عجله قابلمه را به دست گرفت و کنار دیوار، بغل در پنهان شد. مریم و شیدا هم جوری که مرد چاق مشکوک نشود، نزدیک در نشستند تا بلافاصله بعد از اینکه ناهید، مرد چاق را زد به او حمله کنند و دست و پا و دهانش را ببندند.
مرد چاق وارد اتاق شد. قابلمه در دستش بود. نسبت به شبهای قبل کمتر نفس‌نفس می‌زد؛ شاید بخاطر آن بود که غذای داخل قابلمه نسبت به شبهای قبل کمتر بود. همینکه دو سه قدم وارد اتاق شد، ناهید با تمام توان قابلمه‌ی خالی را بر سر او کوبید. مرد چاق شوکه شد. درد در کاسه‌ی سرش چرخید. به عقب برگشت و به ناهید نگاه کرد. ناهید معطل نکرد و ضربه‌ی دوم را محکم‌تر زد، اما اینبار به صورت مرد چاق. خون و کف از پره‌های بینی‌اش فواره کرد و از پهلو به زمین خورد. مریم و شیدا روی او پریدند. شیدا با ساعد، دهان مرد چاق را بست و مریم روی سینه‌اش نشست. با روسری‌اش بازوهای مرد را بست. ناهید روی پاهایش نشسته بود و پاهای او را با روسری بست. وقتی کاملأ مرد را روسری پیچ کردند، او را گوشه‌ای کشیدند و گره‌هایشان را محکم‌تر بستند تا نتواند آنها را باز کند.
ناهید یکبار دیگر، اما اینبار با قابلمه‌ی پر از غذا بر سر مرد چاق کوبید و گفت: اینم به تلافی اون سیلی که دوستت بهم زد!.
°°°°°
با احتیاطی ناشی از ترس، از اتاق خارج شدند. اول ناهید بیرون رفت. وقتی اوضاع را مساعد دید به مریم و شیدا، اشاره کرد که بیایند. یواشکی از راهرو به طرف حیاط راه افتادند. ناگهان ناهید سرِ جای خشک‌اش زد.
- چی شده؟ چرا نمیری دیگه؟!
- ساکت! هیس! یه نفر دیگه هم تو حیاط نشسته.
داخل حیاط احمد روی تخت چوبی زیر پشه‌بندی نشسته بود. مشغول به قلیان کشیدن بود.
ناهید آهسته به مریم و شیدا گفت: بچه‌ها باید وسیله‌ای پیدا کنیم که باهاش به این مرد حمله کنیم. اتاق‌ها رو بگردید شاید چیزی پیدا کردید!
- مثلأ چی؟!
- هرچی، چوپ، چماق، چاقو...
و سه نفری اتاق‌ها را گشتند. داخل آشپزخانه جز یک چراغ‌سه‌شعله و چند تا ظرف نیم بند چیزی پیدا نمی‌شد.
باز هم گشتند. گوشه‌ی راهرو یک تی دسته چوبی پیدا کردند. ناهید گفت: باید کاری کنیم که حواس این مرد را به خودمون جلب کنیم و به طرف ما بیاد. همینکه طرف ما اومد سه نفری به او حمله می‌کنیم. هرچی پیش اومد، خوش اومد!. فقط یه چیز دیگه! باید یکی از ما هر طور شده فرار کنه و بره کمک گیر بیاره.
شیدا گفت: من نمیتونم زیاد بدوم، تنگی نفس دارم!
دو نفری رو به مریم کردند. ناهید به او گفت: پس تو باید بری. من و شیدا اون رو مشغول می‌کنیم. تو به چیزی کار نداشته باش جز اینکه فراری بشی... حالا برید پشت در پنهان بشید تا من کاری کنم اون سراغ ما بیاد. وقتی اومد بهش حمله می‌کنیم. مریم تو هم بدون هیچ معطلی فرار کن.
- باشه! همین کار رو می‌کنیم.
مریم و شیدا پشت در پنهان شدند و ناهید با دسته تی، شیشه‌ی پنجره‌ی آشپزخانه را شکست. تکه‌ای بزرگ از شیشه‌های شکسته را برداشت و روسری‌اش را به آن پیچاند و به دست گرفت تا با آن به مرد حمله کند. شیدا دسته تی را گرفته بود. مریم در دل دعا می‌کرد که بتواند با موفقیت فرار کند.
احمد با شنیدن شکسته شدن شیشه، شلنگ قلیانش را گوشه‌ای انداخت و فورأ به طرف در ساختمان دوید. وقتی وارد راهرو شد ناهید را مقابل خودش دید.
- به‌به خوشکل خانوم! نکنه هوس کردی ما رو تنها بزاری!؟.
و قدم به قدم به ناهید نزدیک شد. ناگهان شیدا با دسته تی به پشت سر او زد. همانکه خواست به عقب برگردد ناهید با تکه‌ی شیشه شکسته، ضربه‌ای با پشت گردن او زد. مردی را زخمی کرد اما زخمش کاری نبود. مریم در این بین، بدون معطلی از ساختمان به حیاط رفت و شروع به دویدن به طرف دروازه‌ی حیاط کرد. در قفل بود، نتوانست آنرا باز کند. نگاهی از سر ترس به ساختمان کرد. کماکان دوستانش با احمد درگیر بودند. با خود گفت ممکن نیست که زورشان به مرد برسد.
خود را از دروازه‌ی آهنی بالا کشید و از آن طرف خود را پایین کشید. وقتی که به پایین رسید، درنگ نکرد و به سرعت به بیابان زد. چشمش هیچ‌چیز را نمی‌دید، تاریکی بود و تاریکی و تنهایی پر از ترس و وحشت مریم.
احمد، دخترها را در آن نبرد خونین مغلوب کرد. گردن احمد زخمی شده بود ولی در عوض بینی شیدا شکسته بود و شانه‌ی ناهید در رفته بود و زیر چشم راستش کبود و متورم.
احمد هر دو دختر بخت برگشته را کِشان کشان به اتاقی کشید. مرد چاق را آزاد کرد و در اتاق را بر روی دخترها بست و با مرد چاق به دنبال مریم رفتند.
°°°°°
- پس اینطور؟! از این قرار بود ماجرای تو دخترم!
مریم با چشمان خیس نگاهی به پیرمرد کرد و بعد سرش را پایین انداخت بدون اینکه حرفی بزند.
- ناراحت نباش دخترم، انشاالله به پاسگاه رسیدیم، ژاندارم‌ها به کمک دوستانت خواهند رفت.
- ممنون پدر جان! اگر شما نبودید حتمأ دیشب دوباره به دستشان اسیر می‌شدم.
- خدا تو رو دوست داشت که من اونجا بودم. دیروز می‌خواستم به روستا برگردم. از شانس تو و حکمت خدا، یکی از شترهام گم شده بود. تا اونو پیدا کردم شب شد. دیگه تو کلبه اطراق کردم و بقیه ماجراها... حالا حکمت گم شدن شترم رو می‌فهمم... سالهاست من شترچرانی میکنم اما تا حالا سابقه نداشت که شتری از من گم بشه.
- خدا رو شکر که به شما رسیدم.
مریم به همراه پیرمرد به راهشان ادامه دادند. نزدیک‌های ڟهر به پاسگاه رسیدند. ماجرا را برای افسر پاسگاه گفتند. او دستورات لازم را به نیروهایش داد.
تعدادی از مأموران ژاندارمری همراه با مریم سوار بر دو خودروی جیپ شدند و به سراغ مخفیگاه آدم‌رباها رفتند. وقتی به آنجا رسیدند اثری از کسی نبود.
- بخدا دیشب اینجا بودن! حتمأ جای دیگه رفتن!!!
- نگران نباش دخترم. بهت قول میدم که آنها را دستگیر کرده و مجازات کنیم. دوستای تو رو هم آزاد خواهیم کرد.
°°°°°
مریم با دو مأمور به بندرعباس منتقل شد. بعد از دو روز و انجام کارهای اداری و تحقیقات لازم، برایش بلیط گرفتند و همراه مأموری به کرمانشاه رفت و به خانواده‌اش سپرده شد.
مریم دیگر به خانه‌ی شوهرش نرفت. شوهرش هم سراغی از او نگرفت تا چند ماه بعد که از هم جدا شدند.
سعید فلاحی (زانا کوردستانی)
شبِ یلدا:
زمستان شد
برگرد!
من و گنجشک های ایوان
چشم به راهیم
انارهای روی درخت
بی‌قرار دستانت هستند
تا چیده شوند!.
...
راستش از تو چه پنهان!
انار بهانه است
می‌خواهم این شبِ یلدا را
با عطر دستان تو
به صبح برسانم.
لیلا طیبی (رها)
باقر سلیمان‌نژاد
باقر سلیمان‌نژاد در سال ۱۳٠۱ در ایلام متولد شد تحصیلات خود را تا پایه ششم و بعد تا سوم دبیرستان که عالی‌ترین درجه تحصیل در ایلام آن زمان بود را ادامه داد.
او در قالب‌های مثنوی، قصیده، مسمط‌های تضمینی و... شعر سروده است و در مضامینی همچون عظمت خداوند، معراج و نعت پیامبر منقبت‌های متنوع، نوحه سینه زنی و... طبع آزمایی کرده است.
سلیمان‌نژاد در راه بازگشت از آبادان به ایلام بر اثر سانحه رانندگی در روز ۱۸ شهریور ۱۳۵۶ درگذشت.
گزیده‌ای از اشعار او توسط پسرش، «صادق» در کتابی به نام «نغمه های جاوید عشق» چاپ و منتشر شده است.
زهره، زهرا، زنبق و شقایق سلیمان‌نژاد از نوادگان او نیز جز شاعران شناخته شده‌ی ایلام هستند.
جمع‌آوری و نگارش:
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
مظاهر مصفا
مَظاهر مُصفّا (زادهٔ ۱۳۱۱ تفرش–درگذشتهٔ ۸ آبان ۱۳۹۸، مدفون در روستای مادری‌اش در بُنِسا، تفرش) استاد دانشگاه، مصحح متون، و شاعر برجستهٔ معاصر ایران بود. او سال‌های زیادی به‌عنوان استاد تمام رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران به‌خدمت مشغول بود. وی در سال ۱۳۸۴ به دستور ریاست دانشگاه کنار گذاشته شد و پس از آن مدتی استاد تمام وقت دوره‌های دکترای دانشگاه آزاد اسلامی بود.
مظاهر مصفا، فرزند اسماعیل مصفا، در سال ۱۳۱۱ در اراک در خانواده‌ای با فرهنگ از اهالی تفرش چشم به جهان گشود. هنگامیکه تنها ۴۰۰ روز از تولدش می‌گذشت خانواده‌اش به قم نقل‌مکان کردند. پدر وی در ادارهٔ «سجل-احوال» (سازمان ثبت احوال) کار می‌کرد.
او برادرزاده حسینعلی خان نکیسا (نکیسای تفرشی - خواننده سرشناس دوره قاجاریان و رضاشاه) و نوه حاج ملا رجبعلی تفرشی (تعزیه‌خوان پرآوازه در دربار ناصری و تکیه دولت و همچنین مؤذن ویژه محمدعلی‌شاه قاجار) است. برادر بزرگتر وی ابوالفضل مصفا (مصفی)، و خواهر وی خانم مصفا (مادر فؤاد حجازی، آهنگ‌ساز) از استادان زبان و ادبیات فارسی هستند. او در جوانی با امیربانو کریمی (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران)، دختر امیری فیروزکوهی (شاعر سرشناس معاصر)، ازدواج کرد. این زوج، صاحب فرزندانی شدند: علی مصفا (بازیگر سینما و تلویزیون و همسر لیلا حاتمی)، کیمیا مصفا، گلزار مصفا دارای مدرک دکترای زبان و ادبیات فارسی، امیراسماعیل مصفا دارای مدرک دکترای فیزیک و استادیار فیزیک دانشگاه صنعتی شریف (متخصص در زمینهٔ نظریه ریسمان).
از دیگر سوابق علمی و اجرایی وی می‌توان به ریاست پردیس فارابی دانشگاه تهران (پردیس قم) و آموزگاری دبیرستان‌های تهران، ریاست انتشارات و مدیریت مجلهٔ آموزش و پرورش، دانشیاری دانشگاه شیراز و ریاست دبیرخانهٔ مرکزی دانشگاه شیراز اشاره کرد.
مصفا دوران تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسهٔ حکیم نظامی قم سپری کرد و سپس دوران متوسطه را در دارالفنون گذراند و به دانشسرای عالی رفت و به تحصیل در رشتهٔ ادبیات مشغول شد. او تحصیلات خود را در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی تا درجهٔ دکترا از دانشگاه تهران ادامه داد و پایان‌نامهٔ خود با عنوان «تحول قصیده در ایران» را زیر نظر بدیع‌الزمان فروزانفر نوشت. هم‌زمان با ادامهٔ تحصیل، به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآمد و مدتی هم رئیس ادارهٔ فرهنگ قم بود و چندی هم ریاست مدرسهٔ عالی قضایی قم را به‌عهده داشت.
مظاهر مصفا در هنگام پژوهش در جایگاه دانشجوی دکترای بر سر موضوع پایان‌نامه، با استاد خود بدیع‌الزمان فروزانفر جدل لفظی پیدا کرد، زیرا شعر گفتن مصفا در ستایش محمد مصدق باعث شد بدیع‌الزمان فروزانفر با او قهر کند و دریافت مدرک دکترای مظاهر مصفا ۹۹ سال عقب بیفتد.
مظاهر مصفا یکی از قصیده‌سرایان شاخص ایرانی بعد از ملک‌الشعرا بهار است. وی در کشورهای افغانستان و هند و دیگر کشورهای فارسی‌زبان نیز شناخته شده‌است. قصیدهٔ «هیچِ» او یکی از شعرهای اوست که غلامحسین یوسفی در کتاب چشمهٔ روشن به بررسی آن پرداخته و صلاح الصاوی (شاعر و سخن‌سنج مصری) در کتاب العدمیّة فی شعر آن را ترجمه، نقد و بررسی کرده‌است. تاکنون چند مجموعه شعر از او به‌چاپ رسیده که از آن جمله: ده فریاد، سی سخن، نسخه اقدم ، توفان خشم، سپیدنامه، مهر دلبند هستند. همچنین تصحیحات وی بر دیوان ابوتراب فرقتی کاشانی، مجمع‌الفصحاء رضاقلی‌خان هدایت، نزاری قُهستانی، سنایی، سعدی، نظیری نیشابوری و جوامع‌الحکایات محمد عوفی منتشر شده‌اند.
جالب است بدانید که شعار «یا مرگ یا مصدق» که در انقلاب ۱۳۵۷ ایران سر داده می‌شد برگرفته از بیتی از یکی شعرهای مظاهر مصفا بود که در آن سروده بود:
«آزادگان به راهت، از جان خود گذشتند/ با خون خود نوشتند، یا مرگ یا مصدق».
- مجموعه آثار چاپ شده:
- توفان خشم ۱۳۳۶ چاپ کتابخانه زوار
- شبهای شیراز ۱۳۳۷ چاپ خانه حکمت
- سیپاره ۱۳۴۰
- سپید نامه ۱۳۴۰
- جمعه سرخ ۱۳۵۷
- گزینه اشعار مظاهر مصفا ۱۳۸۷ انتشارات مروارید
- نسخه اقدم؛ منظومه‌های مظاهر مصفا ۱۳۹۶ نشرنو
- پاسداران سخن؛ چکامه سرایان ۱۳۳۵
- دیوان حکیم سنایی ۱۳۳۶ انتشارات امیر کبیر
- کلیات سعدی انتشارات زوار ۱۳۴۰
- مجمع الفصحا (مجموعه شش جلدی) ۱۳۴۰ انتشارات امیرکبیر
- دیوان نظیری نیشابوری ۱۳۴۰ انتشارات امیرکبیر
- برگی از اشعار صفای سپاهانی
- با اوست حدیث من (متن ده گفتار در عرفان و تصوف اسلامی) ۱۳۴۷ چاپ میهن
- قند پارسی (نمونه‌های شعر دری) ۱۳۴۸ بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه
- دیوان لامع ۱۳۶۵
- دیوان حکیم نزاری قهستانی ۱۳۷۱انتشارات علمی
- متن کامل دیوان سعدی ۱۳۸۳ انتشارات روزنه
- جوامع الحکایات ۱۳۸۶ پژوهشگاه مطالعات فرهنگی
- نمونه اشعار:
(۱)
«هیچ»
مردی ز شهرِ هرگزم از روزگارِ هیچ جان از نتاجِ هرگز و تن از تبارِ هیچ
من آمده‌ام به بوی علی، به سوی علی، به کوی علی رخ از همه سوی تافته‌ام، شتافته‌ام به‌سوی علی
دردا که آفتابِ مروت به خون نشست فریاد ای فتی که فتوت به خون نشست
دوشینه به میخانه شدم از تو چه پنهان مست از دو سه پیمانه شدم از تو چه پنهان
تلخ است روزگارِ من و روزگار تلخ امسالِ ما گذشت چو پیرار و پار تلخ
ز پا فتاده‌ای ای نخلِ سایه‌گستر من به خون نشسته‌ای ای آفتابِ کشور من
آن دست که بنوشت هجای تو، شکستم آن خامه که بنگاشت جفای تو، شکستم.
(۲)
هرکه با بلا پنجه می کند پنجه های خود رنجه می کند
دست کی برد ناتوان اگر پنجه با قوی پنجه می کند؟
باز دیو شب شد بلای من باز وای دل باز وای من
باز یک جهان ظلمت و بلا خیمه می زند در سرای من
در سکوت شب اوفتد به هم های و هوی دل هوی و های من
ناله می کنم من برای دل نوحه می کند دل برای من
شب رسید و من باز در تبم می رسد ز ره رنج هر شبم
جوش می زند چشمه ی غمم شعله می کشد آتش تبم
باز گرگ غم روبروی من پنجه می زند در گلوی من
شحنه ی بلا پیش چشم من سنگ می زند بر سبوی من
آمد از درم میهمان غم باز من شدم میزبان غم
هر که غم همی جستجو کند گو بجوید از من نشان غم
آتش افکند غم به جان من آتش افکنم من به جان غم
در دل بلا خانه می کنم کارهای دیوانه می کنم
در دهان غم دست می برم زلف شیر را شانه می کنم
باز مرغ شب وای می کند هوی می کند های می کند
درد می برد ناله می کشد بانگ می زند وای می کند
رنج کهنه تکرار می کند شور تازه برپای می کند
شرح عشق جانسوز می دهد یاد یار خودرای می کند
دود سینه در دیده می زند خون دیده در نای می کند
یاد رنج سی ساله می کنم آه می کشم ناله می کنم
روی آسمان پرده می کشم مه نهفته در هاله می کنم
خون دیده بر روی می زنم شنبلید را لاله می کنم
هر که با بلا پنجه می کند پنجه های خود رنجه می کند
دست کی برد ناتوان اگر پنجه با قوی پنجه می کند؟
دیده بر رخم آب می زند گریه ام ره خواب می زند
اشک گویدم با شب سیه صبر کن که مهتاب می زند
(۳)
مه و سالها هرچه بر ما گذشت طرب کاه و اندوه افزا گذشت
شب و روزها از پی یکدگر امید افکن و عمر فرسا گذشت
مه و سال با ای فسوسا رسید شب و روز با ای دریغا گذشت
رسید از غم و درد جانم به لب به من لحظه و ساعتی تا گذشت
غم هستی من-که جز غم نداشت شتابان رسید و شکیبا گذشت
اگر بود شادی-که هرگز نبود چو برق آمد و برق آسا گذشت
چه حاصل ز دیروز و امروز من که این هر دو در فکر فردا گذشت
نداند کسی جز من و روز و شب که بر من چه روز و چه شبها گذشت
به شبهای عمرم که از دیرباز به یاد تو ای ماه سیما گذشت
(۴)
به خود گویم از بهر تسکین درد اگرچند درد از مداوا گذشت
مخور غم که گویا سپیده دمید شب تیرۀ هجر گویا گذشت
مخور غم که این زندگی هرچه بود بد و خوب یا زشت و زیبا گذشت
بلی عمر من روز و شب سال و ماه بسی سخت بگذشت اما گذشت
گذشتم ز هستی که در روزگار توان رستن از هر غمی با گذشت
ز مهر تن توبه سوز تو نیز گذشتیم و شوق تمنا گذشت
تواند کشد دست از ناکسی کسی کز سر جمله دنیا گذشت
ستم هرچه کردی و خواهی بکن ز تو ما گذشتیم و از ما گذشت
ولی از تو می پرسم ای سنگدل که از تو خدا خواهد آیا گذشت؟
(۵)
دلم بستهٔ مهر دلبند نیست ز دیدار دلبند خرسند نیست
به مهر تو سوگند ای سست مهر اگرچه دگر جای سوگند نیست
چو بشکسته یی آخرین عهد من دگر با توام رای پیوند نیست
بلی آنکه صد بار پیمان شکست بدو عهد بستن خوشایند نیست
تو را آزمودیم ما بارها به کار تو جز ریب و ترفند نیست
به دل تا فریبیت صورت نبست به لبهات نقشی ز لبخند نیست
تو مردم فریبی نیی مهربان دل تو به مهر کسی بند نیست
سزاوار دست سلیمانیم نگینی که دیوان ربودند نیست
گوزنی که روبه به چنگ آورد پسندیدهٔ شیر ارغند نیست
به سویم دگر تیر عشوه مبار که بر تن ز صبرم کژآغند نیست
دل خستهٔ آرزومند من که دیگر تو را آرزومند نیست
گسسته ست زنجیر امید و بیش به دام هوای تو پابند نیست
در خانهٔ دل بسی کوفتم که جویم تو را لیک گفتند نیست.
جمع آوری: لیلا طیبی (رهـا)
منابع:
- پژمان، موسوی (۳۱ مرداد ۱۳۹۸). ««مظاهر مصفا»، استاد ادبیات و قصیده‌سرای معاصر: معیشت، مردم را سر در گریبان کرده». وبگاه. روزنامهٔ شرق.
- فرج بال‌افکن (۱۳ آبان ۱۳۹۸). «صفای شعر مصفا». بی‌بی‌سی فارسی.
- مجموعه‌ای از گفتاوردها و نوشتارهای مربوط به مظاهر مصفا در ویکی‌گفتاورد و ویکی پدیا.
احمد بهمنیار
احمد بهمنیار مشهور به "احمد دهقان"، روزنامه‌نگار، شاعر، محقق ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان ایران بود.
او در ۹ بهمن ۱۲۶۲ خورشیدی، در خانواده‌ای مذهبی در کرمان چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را نزد پدرش، "آقا محمدعلی"، معروف به «معلم» که مردی ادیب و فاضل بود و در علوم عربی و ادب، ریاضی و نجوم مهارت بسزا داشت، فراگرفت. از شانزده‌سالگی شروع به تدریس کرد و پس از مرگ پدر، حوزهٔ علمیه وی را به عهده گرفت و به کمک برادر بزرگ‌ترش،" محمد جواد"، آن را اداره کرد. در سال ۱۳۲۶ هجری قمری روش تدریس جدید را برگزید و در همان مدرسه پدر، مدرسه‌ای چهار کلاسه به نام «تربیت» تأسیس کرد، که بعدها به نام مدرسه «سعادت» نام‌گذاری شد. چندی بعد در بم نیز مدرسه‌ای به نام «اسلامیه»، که پس از چندی به «عمادیه» تغییر نام داد، احداث کرد.
بهمنیار از پیشگامان جنبش مشروطیت به‌شمار می‌رفت و در انتشار روزنامه «کرمان» همکاری می‌کرد. وی تا سن سی‌سالگی معمم بود و حجره‌ای در مدرسه داشت و به تجددخواهی معروف بود و در همان روزنامه مقاله می‌نوشت. در سال ۱۳۲۹ هجری قمری برابر با ۱۹۱۱ میلادی روزنامه «دهقان» را تأسیس کرد که بعد از این مهم به نام "احمد دهقان" معروف شد. پس از فتح تهران و شکست محمدعلی شاه، در تهران دو حزب دمکرات عامیون و اعتدالیون تأسیس شد و کرمانی‌ها که سالها زیر سلطه خوانین قاجار و ستم خاندان وکیل‌الملک و انگلیسی‌ها بودند، پرچم حزب دمکرات را بالا بردند. بهمنیار یکی از معروف‌ترین کسانی است که در تقویت این حزب مؤثر بود. اعضای این حزب در تاریخ ۲۴ جمادی‌الاول ۱۳۳۴ هجری قمری برابر با ماه مهٔ ۱۹۱۶ میلادی دستگیر و تعدادی از آنها از جمله احمد بهمنیار و زندانیان آلمانی به سوی فارس فرستاده شدند که به مدت یک سال و دو ماه و هفت روز در زندان کریم‌خانی شیراز در بندبود ود در رمضان ۱۳۳۵، با سپردن تعهدنامه عدم دخالت در امور سیاسی، به اتفاق دیگر زندانیان آزاد و عازم تهران گردید.
احمد بهمنیار در همین مدت زبان ترکی عثمانی را آموخت و صرف و نحوی بر زبان ترکی نوشت و اشعاری را از این زبان به فارسی ترجمه کرد. در این دوران، قصیده‌ای غرّا در بَثّالشَّکْوی سرود که متجاوز از صد بیت است و از حیثِ مضمون و معنی، حبسیّات مسعود سعد و خاقانی و از لحاظ وزن و قافیه و برخی تعبیرات و الفاظ، یکی از قصاید سنایی را به یاد می‌آورد.
در همین زندان از یک نفر، احتمالأ زرتشتی به نام بهرام، علم نجوم را هم آموخت. چند بیت از قصیده‌ای که در زندان سروده به این شرح است:
مرا جان بفرسود ازین زندگانی که در وی ندیدم دمی شادمانی
چه شادی توان یافت در آن حیاتی که بر جان کند بار ننگش گرانی
حیاتی سراسر همه رنج و انده محیطش محاط هوان و نوانی
من ای زندگانی بست آزمودم. که آن چیز کز هرچه بدتر همانی
حکیم از گلستان دنیا نچیند بجز خار اندوه و نامهربانی
هنرمند بی‌سیم و زرگر به دانش شود ابن سینا و بونصر ثانی
گریزند از او خلق زانسان که شیطان گریزد همی ز آیه‌های قرآنی
چه آسایشی خیزد از مرز و بومی که جلاد بر وی کند مرزبانی.
بهمنیار پس از آزادی از زندان بخاطر تنگدستی به خدمت در اداره مالیه خراسان در آمد و همزماپ به ریاست اداره تحدید در خراسان منصوب شد و سپس در مشهد سکنا گزید، در تاریخ ۲۹ جوزا (خرداد) ۱۳۰۱ خورشیدی، روزنامه «فکر آزاد» را منتشر کرد. از یک سال پیش از انتشار این روزنامه از خدمات دولتی استعفا داد و در سال ۱۳۰۳ خورشیدی رهسپار تهران شد و «فکر آزاد» را دو بار در هفته منتشر می‌کرد. پس از تعطیلی روزنامه به صلاحدید خود، به استخدام اداره معارف در آمد و مأمور تبریز شد و در آنجا ریاست دارالمعلمین را عهده دار بود. وی در سال ۱۳۰۶ به تهران بازگشت و به دعوت عدلیه (وزارت دادگستری) منصب قضاوت را در اختیار گرفت و دو سال در قزوین و همدان در این سمت بود. بهمنیار در سال ۱۳۰۸ خورشیدی برابر با ۱۹۲۹ میلادی به استخدام وزارت معارف درآمد. پس از تدریس در مدارس «امیرکبیر»، «ثروت»، «شرف»، «علمیه» و سپس در «دارالفنون» و «دارالمعلمین» که به «دانشسرای عالی» تغییر نام داد، به عنوان استاد تاریخ ادبیات در دانشکده معقول و منقول به تدریس مشغول شد (۱۳۱۲ هـ.ش). در همین سال قانون تأسیس دانشگاه به تصویب رسیده بود و مدرسان دانشگاه برای کسب درجه استادی مجبور به داشتن مدرک دکترا بودند. بهمنیار کتابی در شرح احوال و آثار «صاحب بن عباد» به عنوان «رساله» نوشت تا میزان تحصیلات او در حد دکترا شناخته شود تا بتواند استحقاق تدریس در دانشگاه و رتبهٔ استادی پیدا کند. در هفتمین جلسه شورای دانشگاه که به ریاست وزیر فرهنگ وقت علی‌اصغر حکمت تشکیل شد، موضوع رسالات احمد بهمنیار و تعدادی از دیگر استادان نامی، مانند: حسین گل گلاب، بدیع‌الزمان فروزانفر، سعید نفیسی، عباس اقبال آشتیانی و… تصویب گردید. در سال ۱۳۱۵ پس از آنکه به دریافت درجه دکتری نایل آمد به استادی زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران تعیین شد. بهمنیار در سال ۱۳۲۱ خورشیدی عضو پیوسته فرهنگستان ایران شد. وی از پایه‌گذاران نثر تحقیقی و دانشگاهی بود.
احمد بهمنیار علی‌رغم بیماری و ضعف شدید تا آخرین لحظات توانایی، درس را ترک نگفت. سرانجام در روز جمعه ۱۲ آبان ۱۳۳۴ خورشیدی، برابر با ۱۹ ربیع‌الاول ۱۳۷۵ هجری قمری و ۶ نوامبر ۱۹۵۵ میلادی در منزل شخصی خود در تهران در خیابان عین دوله درگذشت. پیکر احمد بهمنیار طبق وصیت وی به کربلا حمل و پنجشنبه هجدهم آبان همان سال در وادی ایمن به خاک سپرده شد.
- آثار و تألیفات:
بهمنیار علاوه بر مقالاتی که در جراید نگاشته، رسالات آموزشی متعددی را منتشر کرده‌است. گفتنی است که از سال ۱۳۱۸ با علامه علی‌اکبر دهخدا در تنظیم لغت‌نامه همکاری داشته‌است. حاصل پنجاه و دو سال کار مداوم در عمر هفتاد و چهارساله احمد بهمنیار، آثار و تألیفاتی است که به برخی از آنها اشاره میشود:
✓ تصحیح اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید
✓ تصحیح التوسل الی الترسل
✓ تصحیح تاریخ بیهق
✓ ترجمه زیدةالتواریخ در تاریخ آل سلجوق
✓ شرح حال صاحب بن عباد
✓ تصحیح الأبنیه عن الحقایق الادویه
✓ مجمع‌الامثال فارس - داستان‌نامه بهمنیاری
✓ تاریخ ادبیات عربی در سه جلد و…
✓ رساله املای فارسی بهمنیار
دیوان اشعار بهمنیار که خود از آن نام برده، بیش از ۱۵٠٠ بیت است. بعضی از قصاید و غزل‌ها و مسمط‌ها و قطعه‌ها و مثنوی‌های او در جاهای گوناگون به چاپ رسیده که از آن میان حبسیه ۱۲۳ بیتی او و نیز قطعات و مثنوی‌های انتقادی طنزآمیز و نغزی که به شیوه لافونتن، داستان‌پرداز معروف فرانسوی، به نظم آورده در خور توجه است.
- نمونه شعر:
(۱)
ستمگر مغتنم داند که در دهر بماند شادکام و دیر میرد
نمی‌داند که ظالم را خداوند. بگیرد سخت لیکن دیر گیرد.
(۲)
گاو میشی ز تشنگی بی تاب شد ز لب چشمه تا بنوشد آب
غوککی زشت‌روی و بد اندام کاندر آن چشمه جسته بود مقام
دید چون یال و بُرز آن حیوان از حسد شد به خویشتن پنچان
خواست خود را چو گاومیش کند یعنی از آن چه هست بیش کند
از بزرگان عصرش آمد یاد دم فرو بست و کرد خود را باد
باد کرد و فزود باد و دمش تا به حدی که پاره شد شکمش
شکمش پاره گشت و بیش نشد از حسد مرد و گاومیش نشد.
جمع‌آوری و نگارش:
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
ـــــــــمنابعی برای مطالعه بیشترـــــــــ
- باستانی پاریزی، بزرگداشت احمد بهمنیار
- محمد شریفی، فرهنگ ادبیات فارسی
- حمید فرزام، «استاد احمد بهمینار کرمانی»، نامه فرهنگستان علوم، سال ۵، ش ۱۰ و ۱۱ (پاییز و زمستان ۱۳۷۷).
- دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا فارسی
- دانشنامه جهان اسلام ویکی فقه
- وبلاگ اشعار طنز
و...
علیرضا جباری
علیرضا جباری (زاده ۱۸ بهمن سال ۱۳۲۳ در شیراز) با تخلص آذرنگ، شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار و فعال مدنی، ایرانی بود. جباری عضو فعال کانون نویسندگان ایران و نیز عضو افتخاری انجمن قلم کشور انگلستان بود.
او تحصیلات خود را تا مقطع کارشناسی در دانشگاه شیراز ادامه داد و در رشته اقتصاد از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و در مرکز نشر دانشگاهی به عنوان ویراستار مشغول فعالیت بود.
دو ترجمه او یکی با نام "اوالونا" از «ایزابل آلنده» و دیگری "آبی‌ترین چشم" نوشته نویسنده آمریکایی «تونی موریسون»، آثاری آشنا برای جامعه‌ی کتابخوان ایران هستند.
جباری با «پروانه شمیرانی» ازدواج کرد که حاصل این ازدواج دو فرزند به نامهای «مهرآهنگ» و «آذرنگ» بوده‌است.
از جمله افتخارات او، دریافت جایزه‌ی هِلمَن هَمِت بود. جایزه هِلمَن هَمِت، جایزه‌ی متعلق به سازمان دیدبان حقوق بشر که از سال ۱۹۸۹ به خاطر تعهد به آزادی بیان و شجاعت در برابر فشارهای سیاسی به نویسندگان و روزنامه‌نگاران تعلق می‌گیرد.
جباری علاوه بر نویسندگی و ترجمه، فعالیت مدنی و سیاسی نیز داشت. او از جمله یکی از کنشگران "کارزار لغو اعدام" (لگام) بود.
جباری در سال ۱۳۸۲ به زندان افتاد. زندانی شدن او با واکنش نویسندگان جهان از جمله «ایزابل آلنده» نویسنده شیلیایی مواجه شد. خانم «آلنده» در نامهای به «سید محمد خاتمی»، رئیس جمهور وقت ایران، خواستار آزادی او شد. سرانجام جباری پس از نزدیک به ۲ سال حبس مشمول عفو قوه قضاییه شد و در تاریخ ۲۳ مهر سال ۱۳۸۳ خورشیدی از زندان گوهردشت کرج آزاد گشت.
این نویسنده، شاعر و مترجم، روز دوشنبه ۱۷ آذر (۷ دسامبر) بر اثر ابتلا به بیماری کووید۱۹ در سن ۷۶ سالگی، درگذشت.
جمع‌آوری و نگارش:
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
✓ زخمیِ اسارات:
...باید از تو نوشت.
وقتی،،،
بهار از تو شروع میشود.
و اردیبهشت،
لحظهٔ حضور توست آن‌گاه که،
گردش جهان
حول آفتاب نگاه توست
باید
از تو نوشت
وقتی سازهای جهان کوک میشود
با اشاره‌ی انگشت‌های تو
و تنت،
عبور می‌دهد
فقرات کش آمده را
تا انتهای دعوتِ پرندگی‌ی چشم‌ها.
تو،،،
نُتی هستی ادامه‌دار
با اندامی پیچیده در مهتاب!
با تو باید،
از جنون نوشت
از حوصله‌ای که
در ترکیبی فریاد لمس میشود
زیر ناخن‌های زِبرِ تردید
برای دریدن خیالهای تازه‌ساز
و هوسی شدید
که در انزوای یک جمع تشریح میشود؛
بعد از صد سال تنهایی!
با تو باید،،،
از خون نوشت
روی ملحفه‌های مچاله
در شبی میگرنی
با تو باید
تمام شهر را پرسه زد
زیر چتری که
رنگی نمی‌پذیرد
وَ راه رفت
و راه رفت،،،
زیر نگاه‌های هرز خیابانی که پایانی ندارد
با تو باید از درد نوشت
از بی‌کسی‌های یک مرد
از دست‌هایی سرد
از مادران تابوت برپُشت
از دختران سوخته‌ی شهر!
با تو باید
از قرن‌های رج زده نوشت وُ،
--دختران نو رَس.
با تو باید
از خیابان‌های وحشی پرده بر داشت
محصور ِفواره‌های شهوت
از لاینِ روزهای اعتراض
باید،
--از آبان
--دی
و بهمن نوشت!
باید از تو نوشت
و زن های بسیاری که
با مرهم زخم‌هایشان
بکارتی نا مکشوف را
زیرِ سئوال می برند
با تو باید
از خودم به نویسم
زخمی‌ی سال‌های اسارت
در شلوغِ یک بیداری
از انقلاب تا رسالت
و از زندان‌های تُو در تُو
با تو باید
از تاول‌هائی نوشت
که مسیری را زوم می‌کند
تا دایره‌ای تکراری...
با تو باید از اهریمنی هجا بگیرم
که در کالبدت اورنگ زده است
با تو باید
از گورستان‌های تازه نوشت
با تو باید از تو نوشت
از
تو!
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
دلتنگی؛
صخره‌ای ست سیاه و،
بزرگ!
دلتنگی؛
در نمیشناسد
پنجره نمیشناسد!
می‌آید
می‌آید
وَ امانت را می‌گیرد،
--جان به لبت می‌کند
وقفه‌ای در کارش نیست
اما
میماند،
میماند،
میماند...
فقط،
جابجائی‌اش با توست!
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
