عەلی پاکی
کاک "عه‌لی پاکی" شاعیری هاوچه‌خی کورد له شاری هه‌ولیر له دایک بووه.
کاک "عه‌لی پاکی" شاعیری هاوچه‌خی کورد له شاری هه‌ولیر له دایک بووه.
(۱)
قەڵەمی ئازاد وەک با گەڕۆکە،
کونو قوژبنی جیهان دەگەڕێ!
بەڵام کەچوە جوگرافیای دونیای دکتاتۆرەکان!
یا دەبێ بێدەنگ بەوێ تێپەڕێ!
یا لەوێ گڤەی زمانی دەبڕێ.
(۲)
زۆر بیرت دەکەم دایە گیان،
بێتۆ لەم دوورە وڵاتە، لەدوو نیشتمانم دوورم،
لێرەبمرم، نەماچی تۆدەبینمەوە!،
نەگۆڕستانی کوردستانی باشورم!...
(۳)
با شاعیربم،
با هەر شێوەکارێکی لێهاتوو ژیربم،
من نازانم- نەبەشێوازی وشەی جوان،
نەبەشێوازی ڕەنگەکان، خۆشەویستی تۆ وێناکەم!
بەڵام ئەوەی من دەیزانم، لەتۆدا کەس بەدیناکەم!...
(۴)
[لێڕاهاتن]
وەک ئەو جلانەى بەردەوام خۆم دەیانپۆشم،
هەموو وێنەیەکى خۆشەویستەکەم لەبەرکردوه!
دەزانم چ خوو ڕەوشتێکى هەیه!
ڕۆژانه به چ شۆستەیەک گوزەر دەکات!
شەوانه چۆن دەخەوێ!
چ خەونێک دەبینێ!
بۆ خەوتن و پیاسەکردن، چ مۆدێک دەپۆشێ!
چۆن دەدوێ!
چ دەخوا!
چ جۆره ماکیاژێک دەکا!
چ قەڵەم چاوێک بەکاردێنێ!
چ سوراوێک له لێو دەسوێ!
چ نازێک!
چ پێکەنینێک!
چ گریانێک!
چ توڕەبوونێکى هەیه!
تەنانەت- دەزانم حەزی لە پانتۆڵی کورتە،
حەزی لە ستیانی ڕەنگ ڕەشە،
حەزی لە سوراوی ئاڵە،
حەزی لە تیشێرتی مل ڕووتە،
هەموو شتێکى شارەزام!
شارەزاتر له خودى خۆى!
وەک ئەوجلانەى بەردەوام خۆم دەیانپۆشم،
هەموو وێنەیەکى خۆشەویستەکەم له بەرکردوه!...
(۵)
نیشتمانی کورد، لەدەست بەرپرسە گەندەڵەکانە،
ئەوان بازرگان، ئەو بۆتە کاڵا!
منداڵی هەژار، لەبن سێبەری ئاڵای خوێناوی و خاکی دزراو، پرسی و پێخاوسن!
بەگەل چی وڵات!
بەگەل چی ئاڵا!...
(۶)
[قابیل و هابیل]
یەکێ پێم بڵێ قیامەت چۆنە؟
قابیل و هابیل زیندووبوونەوە!
بۆبەتبەختی کورد، خاکی کوردستان،
وا گۆڕەپانی لێکۆڵینەوەی تاوانبارانە!،
ئەویش بەجێی خۆی،
ئەوەی لام سەیرە!
بەڵام ئەمجارە، قابیل و هابیل، بەزمانی کوردی، بۆبراکوژی-
تێهەڵچوونەوە!
(۷)
بێنانەکان
بێلانەکان
خۆموو شیعرم لەگەڵتانام
لەگەڵتانام بەپێی توانام
نان بۆئێوە
قامچی بۆمن
ژیان بۆئێوە
مردن بۆمن
بەڵێندەدەم بێدەنگ نابم
دەنگ هەڵدەبڕم
من خانەقاوتەکیەتانم
بازاڕتانم
گیرفانتانم
یان ڕیشەی خۆم بن بڕدەکەم
یان دەسەڵات بەگەڕدەخەم
پێتان دەڵێم لەوهەرێمە
لەهەرکوێ هەژارێک هەبێ
لەوێ مشتیان ئاواڵەبێ
فێریاندەکەم
زۆر زۆر نەک کەم
فێریاندەکەم
نان ببەخشن
هێلانەبەژیان ببەخشن
ناڵێم هێشتان بۆمن زوە
باڵم شاپەڕی فڕینی دەرکردوە
بمبوورن هەژار بمبوورن
ئەمڕۆناگەن دەنگم دوورن
سبەینێ دێم
کانزام لەبەردەمتان دەڕژێم
دێم بۆژینتان گیرفانی پڕیان قڕدەکەم
چیان هەبێ بۆئێوەبێ
بێانەکان
بێلانەکان
گەدەی هەمووتان پڕدەکەم
(۸)
لەکێندەرێ ئاگرتاندی
مۆڕاڵی خۆڕاگرتاندی
لێی ورد بنەوە کوردی تیایە
ئاوتاندی
گریانتاندی
چینی ستەم لێکراوتاندی
غیرەتی خۆڕاگرتاندی
لێی وردبنەوە کوردی تیایە
لەکێندەرێ هاوارتاندی
ئازارتاندی
جەنگ و جەرگەی مەیدانتاندی
هەڵوێستێکی مەردانتاندی
لێی وردبنەوە کوردی تیایە
جیهانی ئازاد گەر خۆکەڕ نەکەن
پیرۆزیەکانی کوردان نازد کەن
گەرناتانەوێ مافی مرۆڤ بوون لەڕوگەڕ نەکەن
داخازیەکانی کوردان نازد کەن
قازیتان دەوێ گشت کورد قازیە
هەمووکورد شێخە
گشت کورد مەلایە
زەردەشتان دەوێ گشت کورد ئاگرە
پێشمەرگەوشەڕڤان سینگیان لەبەردەم گوللە واڵایە
گەردرۆناکەن
پاپاو
کاینی پەرستگاکانتان
پاشاو
ئاینی کەنیساکانتان
گەر درۆ ناکەن
دانمان پێدانێن
گەر ماف پارێزن
بۆڕووبارێک خوێن سەرداچەمێنن
بەرژەوەندیەکان هەمووی وەلانێن
دانمان پێدانێن
بەڵام دڵنیام نەپاپاو پاشا
نەئاینزادەی کەنیسای دونیا
نەدووعای مەلای مزگەوتەکانی بازرگانی خوا
کەخوانایەوێ
باوەڕم وایە خوامان لەگەڵ بێ
هەر سەر دەکەوین
ئاسمانو زەویش
سەرو بن سەرمان هەمووی دووکەڵ بێ
(۹)
حەزدەکەم عێڕاق بگۆڕێ
لە ڕووخساری شارو دێهاتەکانیەوە
تادیکۆری دەمووچاوە شومەکانی
حەزدەکەم عێڕاق بگۆڕێ
لە تیڤی و کورسی و گیرفان ئاوسی و کەفەڵ پانەکانیەوە
تا بەرتەسکی مێشک ژەنگی حزبەکانی
دەمەوێ عێڕاق بگۆڕێ
کەس ترسی لێنەنیشی بەهێنانی ناوی
کەس بە تیرۆرو تاڵانکەرو تایفەگەری
نەگەڕێتەوە ناوی
حەزدەکەم عێڕاقێکیدی ببینم
پێستێکیدی بەگیانیەوە بلکێ
مێشکێکیدی بەکۆلکەسەری و
پەیڤێکیدی بەزمانیەوە بلکێ
حەزم لەنوێ خوازیەو حەزدەکەم عێڕاقیکیدی ببینم
نامەوێ مەڕاقێکیدی ببینم
نامەوێ دکتاتۆرێک بڕواو دکتاتۆرێکیدی بێت
دزێک بڕواو دزێکیدی بێت
دەمەوێ خاکی عێڕاق چیدیکە کورد تێهەڵنەداتەدرەوەی خۆی
تەیارەو تانکی عێڕاق چیدیکە کورد
نەکات بەسێرەی جەنگی خۆی
نامەوێ چیدیکە ڕێژەی هەژاری عەقڵ
عێڕاقی دەوڵەمەند بگەیەنێتە لوتکەی‌هەژاری
نامەوێ چیدیکە ڕێڕەوی ڕەوتەکان
هەبن بۆ قۆرغ کاری
حەزدەکەم عێڕاق بگۆڕێ
بچێتە سەرنەخشەی جیهانی نوێ
حەزدەکەم عێڕاق بگۆڕێ
(۱۰)
وڵات تادێ
ڕوەو هەژاری هەڵدەکشێ
تالاستیکی ناداد پەروەری لێکبکشێ
نیشتمان پڕ، پڕ بەرپرسی گەلۆردەبێ
دەک داڕزێ
ئەو سەرکردەی لەسەردەستی ڕێژەی هەژاری زۆردەبێ
(۱۱)
خۆشی گەردوون، چەرخی بەخته
بۆ جێم دێڵی؟
ئەی نازانی، دونیام بێ تۆ ژەهراویە؟
ژین تیای سەخته
(۱۲)
په‌شیمان نیم که تۆم ناسى،
وانەى بێوه‌فایت ناساند!
خولى ناپاکیت کردەوه،
دڵی نوستومت ڕاچڵەکاند!
هۆ که‌نیشکه،
بێبەڵێنیت،
وەکو هەتوانى پزیشکه،
هەتا مابم،
لێی پرست نابم!
(۱۳)
[شازادە]
هۆ ئەو کچەی پێش قۆناغی هەر زەیی
بەری باغی دڵداریمان پێگەیی
پێشی ڕەزی ئەو ساڵە پێگەیشتین
لە بیرتە هێشتا زوو بوو تێگەیشتین؟
لە بیرتە کە تازە وەبەر هەڵدە چووین؟
تازە دە هات فێری چاو بازی دەبووین؟
لەوێ ڕۆژێوە تا ئەمڕۆ شەرمنی
بەشەر مەوە شازادە عەشقی منی!
(۱۴)
[بەو پەڕی شانازیمەوە]
بەو پەڕی شانازیمە وە
منیش وەکوو خێڵە کیەک
کۆچە رێک بووم
لە ڕە شماڵ و
هۆ بەو هەوار
زۆر ژیاوم:
وەک قەرەجێک
ساڵانی زوو
پایز
بەهار
بە زستانیش لە گون نشین
هاوینانیش لە کێلە شین
بەڵام ئەو دەم مناڵێک بووم
نەم دەزانی ژیان چیە!
وام دەزانی
شەو بۆ نوستن
ڕۆژیش بۆ کارە وانیە!!
(۱۵)
هؤکار چیه؟
بؤچی له نیوان من و تؤ؟
ده‌روازه‌کان داخراون بۆ گتوگۆ؟!
(۱۶)
خەمم زۆرە!
هێندەی دارو بەردو گیا
خەمم تەمە
منیش بووم بە لوتکەی چیا.
(۱۷)
تا تؤم نه‌بوو
له دونیایه کى تاریکى
ته‌موو مژیدا ده‌ژیام
که تؤ هاتى:
ته‌موو مژت ره‌وانده‌وه
تاریکیت کرد به رووناکى،
چراخانه هه‌موو دونیام!
شیرینه‌که‌م
له‌رینه‌که‌م!*
----------
* له‌رین کچه ناز گرانه‌که‌ی پاکی
(۱۸)
خانمی جوان یەکەم دڵدارم
خۆشەویستی یەکەم جارم
ئاسکە کەی یەکەم دیدارم
هەتامردن هەر تۆی یارم
کێ دەتوانێ لەبیریکا
ڕۆژانی پڕ یادگاری؟
شەوانی جێژوانی گەرم و
ماچ گۆڕینەوەی دڵداری!،
کەس ناتوانێ لەبیریکا
عاشق بوونی یەکەم جاری!!
(۱۹)
وەرن تێکڕا، وەک وەفایەک
لەجەژنا دوای خۆرهەڵاتن؟،
یەکەو تاجەگوڵینەیەک
ببەین بۆماڵی ئەوانەی
شەهیدی شکۆی وڵاتن!!
(۲۰)
ئەو دەمەی تۆ خۆت لێ گۆڕا
تەنیا نەبووی
ناشزانم کێت لەگەڵ دابوو
بەڵام سوپاس بۆ ئەو کەسەی
کە تۆی گۆڕی:
ئەو بە تەنیا تۆی نەگۆڕی
تاریکی و ڕوناکی گۆڕی!
(۲۱)
ژیان و مردن
هەردووک جارێکن
یەکێکم دیوە
یەکێک چاوەڕێم، نیوەم بڕیوە
(۲۲)
وەرە پاشای هەستەکانم
وەرە ژیانم
وەرە پەنجەی دەستەکانت گرێبدە
لەگەڵ پەنجەی دەستەکانم
کەس بەقەد من خۆشیناوێیت
هەموودنیا سەرو ژورکەیت
بەخوا قەسەم، خۆشمدەوێیت
دەستیشت بەخوێنم سورکەیت
تۆ هەر خۆشەویستمی چەقۆو برینیشبی
تۆ هەر حەزو ویستمی چەقۆو برینیشبی
تۆ ئێستامی
تۆڕابردووی
تۆداهاتووی
واهەستەکەم خوا بۆمنی دروستکردووی
ئەی ئەوکەسەی ژەهریش بەدەست تۆبێت ئەی خۆم
ئەی شیرینی لێوەکانت بۆچی نەی خۆم؟
ئاخ لەدەست تۆ
ئاخ لەکەللەڕەقی و شێتیت
گەلێک جاران قاوەی تاڵیت
گەلێک جارانیش چکلێتیت
ئادەی گیانم
چۆن دڵت دێ تەڕیان بکەیت عاشقی تۆن چاوەکانم؟
کەناوی تۆ لەگەڵ ناسکترین هەست دێ
کەناوی تۆ وەک پاڵەوانی هەڵبەست دێ
هەموو شتێکت لەدەست دێ
تۆدەتوانیت دەنگی تۆراو بگێڕیتەوە ناو قوڕگەزوڵاڵەکان
دەش توانیت زمانی گڕ بگێڕیەوە بۆلاڵەکان
سەر پشکبە لەکوشتن و مانەوەم
لەڕۆیشتن و گەڕانەوەم
سەر پشکبە
بۆچونەناو خوێنی لەشم ژەهری شیرنی دوو پشکبە
بەس گیانی خۆم
دڵنیاتکەم
گەر بەمردن
دەناهەر گیز دەرت ناکەم لەژیانی خۆم
دڵنیابە
ڕۆژێک دادێ خۆزگە خوازی
پڕبەڕازی، کۆرپەت بەمن بڵێ بابە
وا من سەبری ئەیوب دەگرم
وەڕس نابم
تاساڵ مابێت ئێشک گرم
بەو ئاواتەم دەگەم نەمرم
(۲۳)
لەسای سەران
ئەوسەرانەی قۆچیان ڕەقتر لەهی بەران
لەبەرچاوی هەموودونیا
ئەوشاعیرەی وەرزێکی بەناوی خۆیکرد
لەنیشتمانی دەوڵەمەند
لەبرسان مرد
(۲۴)
خانمی نەرم
چەترەکەم
نانم
سێبەرم
لەهەر کوێبی
نیگەرانمەبە لەدڵمایی
لەدەروونمای
لەئاوێنەی چاوی ڕوونمایی
لەدەماری پڕلەخوێنی کەف و کوڵمایی
لەهەرکوێبم
نیگەرانمەبە لەدڵمایی
خانمی نەرم
چەترەکەم
نانم
سێبەرم
خواش پێی خۆشە تۆم خۆشدەوێ
کوامن هەڵەم
دەسکردێکی جوانی خودای خۆم خۆشدەوێ
خواش پێی خۆشە تۆم خۆشدەوێ
(۲۵)
چما بانگ و هاواری نان
یاخی بوون و سەر پێچیە
چما داوای خۆشی ژیان
لەو هەرێمە سەرکێشیە
چما خەمی هاوزامەکەت
هاوسەنگەرە بەسامەکەت
بدرکێنی
ئابڕووی دزی پشتی پەردە دەڕووشێنی
چما پێشمەرگە لەوخاکە
دەبێ بمرێ
نابێ بخوا
نابێ بژی
دەبێ لەبەهەشتی وڵات وەدەرینێن
وەک چیڕۆکی بەهەشت و ئادەم و خوا
چما گەوران
هێشتان وەک سەردەمی قوڕەیش
باوەڕیانماوە بەتۆڵەی تیخ و تەوران
وایییییییی واییییییییی
وای لەگەورەی کوردو خاوەن نووکێک دەرزی عەرشی زەوی
پێت وابێ خوای
گەمژەن ئەوانەی نان بڕن
نانی ئەوانیش خوا دەیدا
گەمژەن ئەوانەی گیان بڕن
گیانی ئەوانیش خوادەیبا
من هەر ئەوەندەباوەڕم بەئاڵاو ئاڤێستاهەیە
کەدەزانم تۆڵەی خودا لەسبەینێ و ئێستا هەیە
(۲۶)
سبەی چڕوودەدا
کێدەزانێ
گەدا شایە
یان شاگەدا
(۲۷)
نیوسەدەیه
سەرکردەی کورد
بیریان لای داهێنان نیە
شەڕیان بۆ ورگ و گەدەیە
نیو سەدەیە
ورگی خۆیان وەک تێڕکەیە
قوڕگی ئێمەش هەرچاو لەدەست ئاو گێڕکەیە
نیو سەدەیە
گەلی هەژار ئاویان هەبێ نانیان نیە
نانیان هەبێ بەرگ و ئاگردانیان نیە
نیوسەدەیە
هەژارەکان یەک شەونیە بەهەوێنی ژان نەخەون
یەک ڕۆژنیە هەژارەکان دوای سێبەری ژیان نەکەون
نیوسەدەیە
باوکی باوکم هەر هەژار
دایکی دایکم هەر هەژار
باوکم هەژار
دایکم هەژار
پلکم هەژار
مامم هەژار
خاڵم هەژار
برام هەژار
خوشکم هەژار
کوا چیت گۆڕی خوای بێگانان؟ تڕۆ دۆلار
تۆ هاتی و ژیانی هەژارانت سەرگوم کرد
تف لەچاوگەت تەوقی ملی حیزو گەواد پتڕۆدۆلار
(۲۸)
تۆ فەرمووتە لەیادمکە
نەلێم بپرسە
نەیادمکە
مەرجم هەیە
دوای پابەندبوونی مەرجەکان
دەشێ ئەوسا منیش تۆم لەیاد چێتەوە
کەی ڕووبار
چەمی لەیاد چوو
لوتکەو بنار
تەمی لەیاد چوو
دار گەڵای خۆی لەیاد چۆوە
هار بەڵای خۆی لەیاد چۆوە
زستان
شەماڵ و ڕەشەبای لەیاد چۆوە
کوێستان
کۆچەری و بەهای خۆی لەیاد چۆوە
کەی بەهار بارانی لەیاد چوو
هاوین گەرمای پێش ئێوارانی لەیاد چوو
کەی هەژار خەمی نانی لەیاد چۆوە
کەی فەرمانبەر پاشەکەوتی قوتی ژیانی لەیاد چۆوە
کەی پێشمەرگە پارتی زانی لەیاد چۆوە
کەی گەلی کورد سەربەخۆی کوردستانی لەیاد چۆوە
دەشێ ئەوسا منیش
تۆم لەیاد چێتەوە
(۲۹)
گەربێ زەویبم
بێ ئاسمانبم
ناتکەم بەزەویو ئاسمانی خۆم
هەزارمخابن
ئەوەندەی تۆم خۆش ویست
سەگێکی چاوقاوەیم خۆش ویستبا
لەتۆ زۆر بەوەفاتردەبوو بۆم
(۳۰)
توڕەم لەتۆ نیشتمانی دایکم وڵات
بۆچی بۆ من قڕوقاتی؟
بووی بەخەزێنەی دەسەڵات
گڵاڵەگردنی ئەم بابتە: #زانا_کوردستانی
