سعید امین
آقای "سعید امین" (به کُردی: سه‌عید ئەمین)، متخلص به "بتین" (به کُردی: به‌تین)، شاعر کُرد زبان، زاده‌ی ۸ ژانویه‌ی ۱۹۷۸ میلادی، در کرکوک است.
سعید امین
آقای "سعید امین" (به کُردی: سه‌عید ئەمین)، متخلص به "بتین" (به کُردی: به‌تین)، شاعر کُرد زبان، زاده‌ی ۸ ژانویه‌ی ۱۹۷۸ میلادی، در کرکوک است.
کتاب "انقلاب بتین"، مجموعه اشعار اوست، که چاپ و منتشر شده است.
■○■
کاک "سه‌عید ئەمین"، بە نازناوی "بەتین"، شاعیری هاوچه‌رخ کورد، له رۆژی ۸ خاکەلێوەی ۱۹۷۸ زایەنی، له کەرکوک‌دا له دایک بوو.
کتێبی "شۆڕشی بەتین" کومەلەشیعری ئەم شاعیرەیە کە بڵاوەو بوو.
┄┅═✧❁💠❁✧═┅┄
(۱)
[خۆزگە بە جاران]
زەمانی زوو، هەلی ژوانی دەدا کانی و کونەو گۆزە
کچی جاران وەکو خۆی بو لە نێو شای و پەچاو کۆزە
نەوەک بەس چات لە ئاهەنگ و ژوانیا بومە چەند جارێ
وتی: چۆنی وتم: تۆ کێی؟ سروشتێکەی لەڕێی جۆزە
جل و پاوانە ئاڵتوونی کەمەنکێشم نەکا بۆ لق
چەپ و ڕاست پەرچەمیشی باقە زەردە هەر دەڵێی مۆزە
توانجی لێ مەدەن یارم، لە ڕێگا خۆی دەلەنجێنێ
بە تەنها ئەو دڵی بردووم، حەقێتی ئەو هەموو پۆزە
کە با کەوتە سەری یار، موو بە مووی خستۆتە جۆلانێ
ولەک ئەلوو بە هۆش دێنێ خەیاڵ لەو پرچە ئاڵۆزە
خۆڵی شۆستەو شەقام و شار، بە دەنگی با کەبون بێدار
بە سەریا چوو، وتم: خۆزگەم بە یەک گەردێ لە ئەو تۆزە
ئەگەر شەیتان نەبێ بۆچی؟ لە دونیای پڕ لە جوانی ئەو
لە جوانیشی خەیاڵم بۆ؟ وڕک دەگرێ لە ئەو تۆزە
شەرم ناکەی؟ بە یاری من دەڵێی ئەو پیرە من گەنجم
وەفاو ئەزموون دەبینی ئەو، بە چاوی دڵ لە مووی بۆزە!
بەرۆکی بەرنەدەی ئەی لاو، زڕەی پۆرتت دەبیستی خۆت
بەتین چەند گەورەبێ لای تۆ، لە دڵ ئەو کیژە شاقۆزە!
حەسوودینە دەوازبێنن، دەڵێن وەک بابتە ئـەو پیاوە
گومانی لا دروست نابێ، دەزانێ بەندە دڵسۆزە
وتی: هاوژینەکەت کەشفی نەکا ماڵمان بە قوڕ گیرێ
وتم :خەندەی گومانی ئەو خەجێ و خاتون و ئەفرۆزە
(بـەتین) تا هەی مەگەر بۆ خۆت بڵێی ئەم نانە بەو ڕۆنە
غەریبی زار و عێلی تۆ، دەریناکەن لە ئەو هۆزە.
(۲)
[وتنی ڕاستێکان]
گریمـان عەورەتی پۆشی نەریتێکی بیابانە
شەق و بن باڵ لە دەر عورفی سەماچی و لەشفرۆشانە
سینەو شان و هەتا ئەژنۆ لەدەر دوو قوت لە ژێر ستیان
جلی کوردی دەبێ چڕبێ لەگەڵ بەرپۆش و کۆڵوانە
لەپووچیتـە دەڵێی ژن نیمچە ڕووت بێ پیاو ملی کەچکا
نەفس دەفڕێ کە چاو بینی لە لا بەرزەو لە ڕوو پانە
سەرووی گویزنگو شان و مەم قەبارەو هێڵی پاشو پێش
نمایشکا، بە نیگاکەر بڵێی چاو حیزە تاوانە
قسەی پووچ ئافرەتی بێ ڕوو دڵت پاکبێ لەش و لارت
دەپۆشیت و، دەدەی شاڵێ سەرت ناکەیتە کۆپانە
جلی ماڵی سەرنجڕاکێش دەیان هێندەی جلی دەرچوون
بە شۆرین و لەدەر نشتن دەڵێی بەرپرسی کۆڵانە
گەزێ شاخی درێژە وا ژنی دەچێتە ساڵۆنێ
لە جێی ژن، نێرە دەستی بۆ دەکاتە ڕێکخەر و شانە
بەگێ دانێی بە مێژوودا، دەبینی دوژمنی ئیسلام
بە شەڕ نا ئافرەتی ڕووتان، ئومەی ئیسلامی ڕۆخانە
دژی دین و مەلا بستێ زمانێتی بە ناو نووسەر
کەچی نامەردە نانووسێ، ستەم ئەم کاربەدەستانە
کە مورتاحی لە قەیران وا بگەی نانە لەگەڵ پارە
ڕەوشت و غیرەت و شەرم و عەقڵ ڕوویان لە قەیرانە
(بەتین) بۆ بەرگری دین و ڕەوشتی گەل بڵێ گوڵبڕ
گەواد و پووچە هەرکێ بێ لە شیعری وا بدا تانە.
(۳)
[مرۆڤ دەبێ دوور بڕوانێ]
وەتم: تاکو بێ فیزەیە
بڕۆم تەماشای پەرەخ و
شارانش و دەشتتاخ بکەم!
بە ئازادی پشوویە بە گیانم بدەم.
ماران گەستە
لە جوڵەی گورێس دەترسێ
تابلۆ سەوزەکەی دەشتتاخ
لێینوسراوە سنوور تورکیا
بیهێنن تاکو قەرەداخ!
کێ دێتە دەنگ کێ دەپرسێ؟
گەڕاینەوە
وتم: با شەوێکی تریش
فێنکایی بەهـەشتی نیشتیمانەکەم هەڵبمژین!
ئەی ناحەقمە؟
بیرە نەوتەکانی کەرکوک
تەنها گڕ و دووکەڵەکەی بۆ ئێمەیە!
زەردە پەڕ بوو
گەیشتینە چێشتخانەکەی سیارەتیکا
ئاشکرایە
هاوینە هەوارەکانمان لە هەینیدا
دارماڵ دەبن
جێی مانەوە بەرناکەوێ
بۆ ئەوانەی درەنگ دەچن
تا دوازدەی شەو لە ئاشەوا بەسەرمان برد
بۆ شکاندنی سەر خەوێک
ڕوومان لە چێشتخانەکە کرد
لە باخچەکەیدا ڕاکشاین
سەرەتا هەر دەتگووت پاشاین!
بایەک فێنک
بە ئاوازی مێشولەوە
تکام دەکرد دەمگووت: تۆ خوا
شنەی بەیان زوو دەرکەوە
ئەوەی باوک بێ دەزانێ
میوەی بچووک
وەکو گیانی نزیکە لێی
بچکۆل خەوتـوو منیش بێدار
مێشولە وەکو گەڵای دار
لە سەر دەست و
لە سەر ڕوخسـار
وەک سەگی هار
گازیان دەگرت
هەستم دەکرد زۆرینەیان لەلای ئەوە
چونکە هێشتا
خەم وخەتا وەکو باوکی
سیمای نەکردۆتە پەڵاس،
دەستی ڕاستی چەپی ڕووخساری دەخوراند
لە ئازاردا
دەست و قاچی ڕاوەشاند
بێ بەزەی و زاڵمانە
هێڕشیان بۆمان دەهێنا
گومانم لە لا دروست بو
لە زرای کوردی تێبگەن
بۆیە دەمگوت
ئاچڵن ئاچڵن!
بڕوا ناکەم لە دونیادا
هەبێ لە جگەر شیرینتر!
بۆ ئەوەی لەو دوور کەونەوە
بە بێ ناوبڕ و بە توندی
هەناسەم دەداو هەڵدەمژی
دەمویست لای من کۆببنەوە
توشی شووک بوم دەنگی پرخەی خۆی زاڵدەکرد!
هەستم دەکرد
ئەوانەی گاز لە من دەگرن
ئازارەکەی زۆر زیاترە لەوانەی سەر دەست و گۆنای
میشولەکان
تا بەربەیان
لە نێوانی هەناسەدان و پرخەدا
هاتن و چون
وا ماندووبون
خەویان لێکەوت منیش خەوتم!
هەرگیز نابێ
کورد بخەوێ تا دوژمنی بە ئاگابێ
وتم: خۆزگە
هەموو کورد کوڕ و باوکانە
خۆیان فیدای یەکتر دەکرد لە تەنگانە
بەڵام سەد ئاخ
کە چاو ساغ و کە دار دەستین بۆ بێگانە.
(۴)
[من وا دەڵێم]
وایە یان نا؟
خۆی پێویست بوو
کورد نەک چوار بەش
دابەش بوایە بۆ چەند چوارێ!
بێ نەسازێی
لەیەک شارێ
لە بۆ پۆستی پارێزگارێ
بێدەنگ دەبوم
هەولێر بوایە یا سلێمانی
یاخود دهۆک
یان هەڵەبجە یان گەرمیانی.
ئەو شارەیە
پێری ڕاگواستنی بەعس و
دوێنێ ڕیفراندۆمێ هەڵە
خەڵکی ئێستایش
ئاوارەیە،
ئەمانە هیچ کە مێژوویان
پڕە تا لێو
لە ناپاکی و لە گەندەڵی و دووبەرەکی
چاو ساغ و دەستی دەرەکی!
بە گومانم
لە پیران و لە شێخ مەحمو
لە قازیش و لە قاسملو
لە مەزڵووم و
لە ئۆجەلان!
ئەوەی کردیان ئەوەی دەیکەن
بۆ خۆیان بو بۆ خۆیانە
یان کوردستان؟
بۆیە دڵم هەواڵ دەدا
دەڵێت: نزیکی لە خودا!
دەزانن بۆ؟
لە خۆیان و بارەگایان
لە داموودەزگاو دەرگایان
مەودای زەوێ و ئاسمان دوورم
لەم سەردەمەی کۆیلایەتی
لەسەر بێلایەنی سوورم!
لەو ساتانەی لە گەڵیان بووم
یاخوود مەیلم
بۆیان چووبێ
خوا بمبورێ خۆم نابورم!
وشەیش ڕیزکەم
گومان ناکرێ لە شاعیریم و لە ژیریم
لە هۆشیاری و
ڕۆشنبیریم!
دەزانن بۆ؟
بژیم بێبەرگ و نان و ئاو
نێمە ماستاو
بۆ گەندەڵێ و ناپاکیان
نیمە پاساو.
(۵)
[چی گونجاوە بۆ ناسناوی؟]
خەون و خەیاڵی کەسەکان.
زوڵم و خەتای بەرپرسەکان!
گاڵتەجاڕێ
ئۆپۆزسیۆن و جووت حیزب
تیاماوم
دۆشداماوم!
لە کویوە دەستی بۆ ببەم؟
کام لەمانە
لە بەرۆکی تێنووس بدەم؟
لە پارێزگایەکی خۆمان
بینیم حەشاماتێکی زۆر
ڕیشی سپی دەدرەوشاوە بە تیشکی خۆر!
چەند کەسێکی ڕاوەستاوە
کۆمەڵ کۊمەڵ دانیشتبون
بە خۆمم گوت
لەو هەتاوە
پول پولێن و داوە داوە؟
شەقاو هەنگاو
خۆمم پێشخست
دۆمینەو بەرد بەردێنی چی
خانەنشینی داماون
بۆ بڕێکی کەم وەستاون!
پەیامنێرێک
مایکی خستە دەمی دووان
یەکێ لەمان
یەکێ لەوان.
بێ ورگی خۆت هەڵمەدڕە
بێ حەیرانێکی پڕ سەدای لێمەچڕە!
دەیانگوت گەر
سێ مانگ تریش مووچە نەدەن
خزمەتکارین
بەردەوامین لەسەر ڕێبازی فڵانی!
وتم ڕاستە
گەورەترین سەرمایە بۆ مرۆڤ عەقڵە!
مرۆڤی ژیر
ڕێبازی وا دەگرێتە بەر
دروست بونە
هەر قوڕ بونە بۆ تەپڵی سەر!
هەر ئەوان بون
بە هۆکاری کیمیا باران و زیندەچاڵ!
سووتاندن و
ڕۆخاندن و
تاڵانکردن دێهات و ماڵ!
هەر ئەوان بون
بە هۆکاری دوو بەرەکی
هێنانی هێزی دەرەکی!
برسی کردن
ڕیسوا کردن
تیرۆر کرن مەردی حەقبێژ
نێو میللەت و
نێو خۆیانا
دزیکردن دەسووڕێت و لە خوێنیانا!
بێینەوە بۆ لای پەیامنێر.
لە پیرێکی تری پرسی
گیرفان خاڵی
ورگ برسی
هێڵەی دەکرد بە بێ شەرمانی سەر کورسی!
دەیگوت: دۆخی
خانەنشین لە چیدایە
چەند خولەکە گوێزت بۆ دەژمێرێ دایە؟
من نازانم لەم وڵاتە؟
چییەوە چەندە مەرجی بونیان بە پەیامنێر؟
بەس دڵنیام
پێست ناسک بێو
ڕەنگی پرچ و دیدەی کاڵبن
وەرەگیرێن گەر لە مەرجیشا بەتاڵبن!
بەرەو لای کەسێکی تر چوو
بێ هێز ڕەقەڵ
بە ساڵا چوو
فەرمووی مامە بۆ چی هاتووی
وتم: دەڵێی
بۆ خۆشی هاتووتە ئێرە
تووش وەی دەبم
مێ جوانێکەو پەیامنێرە!
تینی نەبوو
هەر بە دەستی
وڵامێکی پڕ لە پەستی
پڕ بە پێستی
پەنجەکانی
وەکو شەهادەت هێنانی
نێو (التحیات)
بە هێواشی هەمووی جوڵاند
بۆی کردە ئاماژەی لاچۆ!
وەکو بڵێی
بۆنی مەرگم لەو دەور و بەرە کردبێ
هۆش و چاوم خستە سەری!
پەنجەکانی
بەرزۆ دەکرد دەیچەماندن
دەیژماردن!
لە ژێر کڵاوو جامانی
دەستێکی دەبرد بۆ سەری!
خوێندنەوەم
بۆ خەیاڵی وا بۆی دەچم سەد لە سەد بوو
باروودۆخی هی ئەوە بوو!
دەیگوت نەمرم
وەریبگرم
قەرزی فرۆشگاو بەقاڵی لێ هیچ دەکەم
تازەو کۆنێکی پێ بکەم!
گەر لێیماوە
ئەو قەرزانەیشی لێ دەدەم
دەچنە هەر کوێ
باسی دەکەن
لەم مووچەیە نەیدەمەوە ئابڕوم دەبەن!
بەدەم هێنان و بردنی
ژماردنی
جەستەی شل بوو
لارە مل بوو
بۆ لای خوا چوو!
زۆر هەوڵمدا کەسێک نەبوو
ڕایبسپێرم
بڵێت: مەلا
نەڵـێی: ئێستا
بڵێ دوای دوو فریشتە دێ
ڕۆژیش نەبێ
چەند ساتێکی هەر پێویستە ئەلەو ژێرە
لە جەستەی شەکەتی دەرچن
خەم و ماندووبونی ئێرە!.
(۶)
وڵامێک بۆ
پێشکەشکار و نووسەرەکان.
کە دەپرسن؟ زانستەکان، دیوان، ڕۆمان
مێژووی شیعر و وڵاتەکان.
خوێنەری کامیانی زیاتر؟
دەڵێم: هیچیان.
من لە وڵاتێکدا دەژیم
لە کامەی بکۆڵیتەوە دیوانێکە، ڕۆمانێکە!
دەیان چیرۆکی لە پشتە
زانیوێتی بەدینایە،
دەیان ئاواتی خۆی کوشتە!
من ناخوێنم و نانووسم
بۆ ئەوەی پێم بڵێن شاعیر
بە هۆنراوەم بوترێ جوان!
نایهۆنمەوە
خەیاڵێکی دوور لە ڕاستی
بۆ خولەکێ چێژ و مەستی!
خۆم دوور دەگرم
لەو شیعرانەی دەبنە دراو!
بۆ جەستەی کچ
دەکرێن بە داو!
لە دەستەواژەی زۆر وتراو!
وەسفی برۆو برژانگ و چاو
ئەگریجەی لوول و
زوڵفی خاو!
گۆنای سوور ددان مرواری
دەم بەخەندەو
لێو ئاوساو!
لە گەردن مەم
لەیلاو مەجنون
لە وەلی و شەم
فەرهاد و شیرین زین و مەم!
من خەیاڵ و
خواست و هەستی نەتەوەکەم
بە گوێی ستەمکارا دەدەم!
دەبمە هاوار
بۆ ئازاری چەوساوەکان
دەنگی کپ و
نوساوەکان
ترساوەکان!
وا دەنـووسـم
نـەبمـە شـاعیر ببمـە ڕێبـەر
بۆ شاعیران
ببمە سێبەر!
مـن خـەیـاڵـی
ئـەو ئـافـرتـە دەهـۆنمـەوە
گـشت هـەینییـەک ڕوو لە دووکـان گـۆشتفرۆشێک
لـە سـووچێکـا ڕادەوەسـتێ
پـەنجـەیـەکـی بـە لـێو دەگـرێ
خـەیـاڵ دەیبـا
کێلۆو نـیوێک گـۆشت بـەرخ دەکـرێ
دەیبـاتـە ماڵ و لێیدەنـێ!
ئاخ ئـەو کـاتـەی قنجێکی لێ دەردەکـا
ئـەو پـەنجـەیـەی وا دەگـەسـتێ
لـەم دوورەوە
ئـەو پـەنجـەم ڕادەوەشـێم
پێنجـی لـە دەور دەئـاڵـێنـم!
سـوپاس بۆ خـوا ئـەم هـەینییـە
لـە بـیری چـوو
پـەنجـەکـەی بنێتـە لایـدەم
یـەکمجـارە بـە چـێژی وا خـۆش هـەست بکـەم!
کـڕی و لێینـاو سـفرەی ڕاخست
نـەمدەبینـی
بـەڵام دیـاربـو
منداڵـەکـان بـە دەوریدا هـەڵدەقـونن
پـێدەکـەنـی!
دەستـی ستـایشکردنـی
بـەڵند دەکرد ڕووەو ئـاسمـان
ئـەوم بینـی
وتـم ئـاخـۆ ئـەم نـیوەڕۆ؟
چـەندین ئینسـان
سـوپـاس خـوای چـی
دەڵـێن ئـۆهـۆ گـۆشتـە دیسـان !
ئـاهـۆ حـەسـرەت
ئـەو ئـەختیـارە دەهـۆنمـەوە
بـەیـانـی تـاکـو زەردەپـەڕ،
لـە دیـار هـەندێک تـەسبیحـەوە دادەنیشـێ!
جـەڵتـە لـە لایـەکی داوە
بـە یـەک دەستـێ
وێردیش دەکـا لـە سی و حـەوتـا ڕادەوەستـێ!
چون ژمارەی
کوڕ و کچ و نەوەیەتی
هەناسەیەک هەڵدەکێشێ!
فرمێسک لۆچێ گۆنای دەگرێ دێ بەرەو خوار!
(سبحان اللە)
هەتا دەگاتە هەشتاو چوار،
چـاو هـەڵدەبـڕێ ڕووەو ئـاسمـان
دەڵـێت :خـوایـە
بـا بێت فریشتـەی گیـان کێشـان!
زۆر شـەکـەتـم
بیبـاتـەوە ئـەمـانـەتت
بـۆچی لای من هـێندەی خـایـان؟
خـەون و خـەیـاڵ
ئـەو گـەنجـە دەکـەمـە شـیعر.
یـەکـەم ڕۆژی کـارکـردنـی
لـەگـەڵ وەستـایـەک دیـوارا
تـاکـو عـەسـر
بلـۆکی دەداوە دەسـتی!
خۆی دەپـاراست لە وشەی نەشیـاوو پـەستی!
بـە بـێ وچـان
هـەتـاو سـەر و
خـەیـاڵیش مێشکـی دەکـوڵان!
بیست و پێنج لێدان چـەند سـەدی
ئـاواتـەکـەی دێنێتـە دی؟
کـە پێیگـەیشت
نـێوان دادی شـادی و شـەڕیـان یەکجـار کـەمبوو!
کـوڕە دڵی پڕ لـە خـەم بـوو!
ئـەو تـوێـژەرەی
وتـەکـانیـانـی دەنووسی
هـۆکـاری کێشـەی دەپـرسی.
کـاتێک ئـافرەتـەکـە گـوتـی
نـزیک (دوازدە)تـێر خـەو دەبـم
چـووە بـۆ کـار
حـەزم لێیە بـە دەم ئـەندۆمی خواردن و
چـەند نـامـەیـەک
ئـاڵـووگـۆرکـەیـن؟
هـەموو ڕۆژێک ئـەمـە وڵام نـامـەیـەتی
دەڵێ ببورە گیـانـەکـەم
بـا ڕزقمـان حـەرام نـەبێ
من بـە ڕۆژانـە کـاردەکـەم!
تـوێژەرەکـە
پێنووسـەکـەی برد بـۆ دەمی!
خـەیـاڵی چـوو
بـۆ ڕابـردوو
بـە داخـوازێ
کـوڕێک خـزمیـان نـەبـوو ڕازی!
چـون لای وابو
گـرنگیدان و وشـەی جـوان
بـڕوانـامـەی بـەرزی دەوێ!
کـە بیستـی نـووسینی نـامەی
کرێکـار بـبوورەو گیـانـە!
مـێردی خـۆیشی
ئـەندازیـاری ڕێگـەوبـانـە
لـە جـێی چـۆنی و چـاکی و سڵاو
بـە دەنـگێ گڕ
دەڵـێ : چییـە
زوو دایبخـە کـاتـم نییـە!
کـە تێگـەیشت
تـەلار و مـاڵی تـەواوە
پـێویستی هـا بـە دڵخـۆشی
وتـی بێگـومـان وا دەبـێ
کـڕیوێتـی بـە چاو پـۆشی!
شـەرمی دەکـرد
ئـەگینـا دەیگـوت بـە ژنـە
لـە ئێستـاوە
پیـاوی منـە
ئـەندازیـار پـیرۆزی تـۆ بـێ.
(۷)
با داهاتی
ساڵانەتیش یەک ملیار بێ
هـەزاران کـەس
لـە کـارگـەتـا کـرێکـار بـێ!
کـۆشکـەکـەت لـە چـەقـی شـار بـێ
کـوڕە مـامـت
بـەرپـرس مـەڵبـەنـد
کـوڕە پـۆڕت بـەرپـرس لـق و
کـوڕە خـاڵت پـارێزگـار بـێ!
نـابـێ هـەرگــیز
لـە بـیری کـەی کـە تـۆ کـوردی
لـە چـاوی جیهـانـا وردی!
وەک کـەرستـەی
هـەر ژێـر دەستـەی!
ڕچـەو ڕێتـە سـەرپـێڵ زەهـاو
سـەرتـەک دوو ئاو
ڕێگـەت سەختـە
تـا بـڕکا چـاو!
لـە بـیرت بێ کـوردبـون واتـا ئـاوارەیـی
بـێچـارەیـی.
لـە کـوردا تـرس و نـاسکـی
جێگــەی لـەقـە
لـە دایک بـو
لـە بـن گوێیدا تـەرەقـەیـە بتـەقـێنن
هـەر هـیچ نـەبـێ
چـەنـد کـاغـەزێک بـسووتـێنن!
خـوێـن لـە پـەنجـەیـەکتـان بـێنن!
لـە بــەر گـڕەی
ئـاب دایـبنین هـەتـاکـو گـۆنـای سوور دەبێ!
بـیخـەنـە بـەر هـەوای بـەفـر
هـەتـا گـوێکـانـی سـوور دەبـێ!
کـەوتـە سـەرپـێ بـە بـێ پێڵاو
بیکـەنـە گـژ شـاخ و هـەردا
سـەر گـابـەردا!
کـورد دەبـێ ژێـر پێی ئـەسـتوور بـێ!
بـە گـاگـۆڵکـێ
بـا هـەڵگژێتـا چیـادا
خـۆی گـەوزێنـێ لـە نـێوە گیـادا!
مـل بـنی لـە ژاژ و قـەڕەم
بـا خـۆی هـەستـێ
کـەوتـە سـەردەم!
ڕێی پێبکـەن لـەسـەر شـەختـە
کـوردبـون سـەختـە
یـا ئـاوارەیـە کـۆڵ بـە کـۆڵ
یـاخـود سـەرنشیـنی یـەختـە!
لـە پێش گرتنـی زمـانـی
هـەڵیبدە نـێو گـۆمـەوە بـا دەسکـاتـە مـەلـەوانی!
چـونـکـە جێهێشـتن نیشتیمـان
ڕێی هـەندەران
لـە پێشمـانـە وەکـو سـیراتـی ئـەو دونیـا!
بـەم مـەرجـانـە
دەبـێ لـەم وڵاتـە بـژێی
نـابـێ پیـاوبی
دەبـێ نـێرێکی خـەسـاو بـی!
کـۆیلـەیـەکی عـەیـار هـەژدە
بـەردەوام خـەریک مـاستـاو بـی!
نـاچـار دەبێ لـێرە بـڕۆی
گـەورەکـانت ئـاکـارێکی چـاکیـان نـەبـێ
بـۆ گـەنـدەڵـی تـاکیـان نـەبـێ!
خـەمی گـەل و خـاکیـان نـەبـێ
چ دەخـۆیت چ دەپـۆشی بـاکیـان نـەبـێ
گـشت نـاپـاکبن پـاکیـان نـەبـێ!
خـۆت لـە نـێو کـەشتی دەبینـی
لـە جـێی جـوانکـاری ڕووخسـار و
هۆڵ لەش جوانی
مەلەوانی، مەلەوانی، مەلەوانی.
(۸)
[شەڕی نەفس]
من دەڵێم: کاتی نەسوحکردن دەمێکە هاتووە
نەفسی ئەممارە، دەڵێ: گەنجی نەکەی هێشتا زووە
من دەڵێم: ئـاسوودەیی بەندە، بە چاکـەو نوێژەوە
نـەفسی ئەممـارە، دەڵێ: ئــاسوودەیـی ئـارەزووە
من دەڵێم: چاو بەس تەماشای بەژن و سیما وەک یەکن
نەفسی ئەممارە، دەڵێ: دیدەی نەگۆڕێی لەو خووە
من دەڵێم: دەم بەسیە قـاقـا دوای دەبینم مەرگی دڵ
نەفسی ئەممارە، دەڵێ: نەیکـەی دەڵـێن: دڵ مردووە
من دەڵێم: زار هـەر لـە زیکرا بـی لـە ئیش و ڕێگـەدا
نەفسی ئەممـارە، دەڵێ: نـا پێت دەڵـێن: چاک تێکچووە
من دەڵێم: فەرمان ڕەوای لەش، جێی خەتاکارە سەقەر
نەفسی ئەممارە، دەڵێ: جێی ئەهلی کوفر و دووڕووە
من دەڵێم: دونیـا بـەرۆکم بــەردە سێ بــەردەو بـڕۆ
نەفسی ئەممارە، دەڵێ: کەس یەک تەڵاقەی کەوتووە؟
ئەو کە زانی خۆی براوی من دەڵێم و ئەو دەڵێ
کەوتە لاقرتێ نەفس دەیگوت (بەتین)حاڵت کووە.
(۹)
[هەموومان پێشمەرگەین]
ئەو کەسەی چەکی لە دەستە
هەڵگری باوەڕ و هەستە
فێداکاری گیـان و جـەستـە
کەی مـووچـەو مـاڵـی مـەبـەستـە
دەبێ درەنگ مووچـەی بدرێ
با بەرگەی تـەنگـانـە بـگرێ
دەبێ جار جـار برسی بکرێ
لاوازیکەی گورج و گۆڵ بێ
پیاوی چـەم و شـاخ و دۆڵ بـێ
نابێ بکرێنـە دابـەستـە
کێشی سەربازی خـوار شـەستـە
گشت ساڵێ پەیمان دەکـەن نوێ
هاوار دەکەن لـێرەو لـەوێ
دەڵێن بە دوو بنــەمـاڵــە
ئێوە پۆشتـەو تـێرو پـڕبـن
قەینا گیرفانمان بـەتـاڵـە
ئێمە لە مێشکیشـا خـاڵـین
فیداکاری سەر و مـاڵین
برسیمان کەن تێمـان هەڵدەن
خەمتان نەبێ لـەگـەڵتـانـین
پاسەوانی ئێوەین ماڵین
منیش دەڵێم:
کۆیلەی ئەمبەر یا ئەو بەربێ
سەرکردەی دزو ناپاک و سووکی لـە لا تێکۆشـەر بێ
سەرۆکی بە پێرۆز دانـی و
لە لای خوداو پێغـەمبـەر بـێ
نزا دەکەم
لە درگای خـوا تکـا دەکـەم
چوار مانگی تر مووچـەی نـەدرێ
با سەد هێندەی تـر قـەشمـەر بـێ
دەڵێم: باشـە
کەر تێناگا بـەمـانـە دەڵـێین گـوێ درێـژ
گەر تێبگا
دەبێ چەند هێندەی تر کەربێ.
(۱۰)
[خوای خۆت ڕازیکە]
جێیدەهێڵی ماڵ و منداڵ، پۆست و(عانە)چیت هەیە
بۆ وڵامی دوو(من)و(ما)یەک سیانە چیت هەیه؟
ژینی بەرزەخ دێ لە پاش مردن هەتا فووی نەفخی دوو
کردەوەی چاک، بۆ بەهەشتی ئەو ژیـانـە چیت هـەیـە؟
دەوری دوو سـاڵـی لـە پـۆلـێکدا نییـە کـەوتی تـەواو
بێخە کار دڵ، جەستە زار لەم ئیمتـەحانە چیت هەیە؟
دەوڵـەمـەنـد بـۆ وا غـرووری؟ نـەعلێ نـاکـا سەروەتت!
لەو شـەرارەو خۆرە گەرمـەی گۆڕەپـانـە چیت هـەیـە.
خێر بکە هەرچەندە کەم بێ وردە شەڕ بو دووربـە لێی
کەوتە تۆمارت، قیامەت نـێو مـیزانـە چیت هـەیـە؟
هەڵبسەنگێنـە خـراپـەو چـاکـەکـانـت تـاکـو هـەی
والە ڕێگات تـیژ و بـاریک وەک دەبـانـە چیت هـەیـە؟
بانگی خەڵکی بۆ پەرستن عـەبد و داهێنراو دەکـەی؟
تووڕە بۆ لێت، وا لە کەوسەر چاوەڕوانە چیت هـەیـە؟
سەختە دۆزەخ بیتەپسکێنە لە توێشوو بوخچەکەت!
دەربچی دەیدەی لە خاکا لەو سوتـانـە چیت هـەیـە.
ڕووی دەمت کردۆتە خەڵکی، بێ گوناهی و چاکەکـار؟
وا دەزانی ژێـری عـەرشت بۆ زەمانە چیت هەیە؟
کوا بەتین؟ شەو نوێژ و ڕۆژووی سونەت و قورئان فەجر
دڵ لە ترس خاڵی و لە خەم وا ئەرخەیانە چیت هەیە؟
پشکنینی ناخ و زار و، کار و کردارت بکە
نا(سەعید) بێجگە لە گاڵەی ئـەم زمـانـە چیت هەیە؟
(۱۱)
[شۆڕشی بەتین]
(هەر وشەیەکی ڕۆمانێک)
بەرپرسەکان
چیمان دەوێ لەوە زیـاتـر
لە گـۆڕەپـانـی مـەحشـەرا
میلێک دەبێ مـەودای سـەرمـان
لەگەڵ خـۆرا
لافاو ئـارەقـە هـەڵدەستـێ
ئێوە تـرس و خـەمتـان نـەبـێ
لە سێـبــەرا.
بەرپرسەکان
چیمان دەوێ لـەوە زیـاتـر
لەدوای وشــەی (وقفهـوم)
سەرفرازبن
بەرچاو ڕوونبـن
بپەڕنەوە بە سیراتا
لە قولاپەکان دەربازبن.
(۱۲)
[سەیرترین میللەت]
بەبڕوای تـەواو
بە زاری ناخم دەڵـێم ئـەی بـەتـین
بۆ ئارامیت و پـشووی درێـژت
لە مانەو جەخت لـە سـەر کـوردبـونـت
هەزار ئافەرین
بەستە بۆ پلـەی بـەرزی بـەهـەشت و
تاوان هەڵوەرین
هیچ پێویـست ناکا
هەنگاوی زۆرت هەبێ بـۆ مـزگـەوت
بە نـەخـۆشـین و
بە چـاکــەو بــەخـشین
سێ یـــەک سـەدەیــەک
کاربـەدەستــانـی میللـەتـەکـەی تـۆ
پێکیان هێنــاوە دوو بنــەمــاڵــە
دەڵێی لە ئــاسمــان
گوێیان لێـی بـووە چـی دەکـەن بیکـەن
چی دەبـەن بیبـەن بـۆتـان حـەڵاڵــە
خۆمان گـێل نـەکـەیـن
منداڵ و کـۆیلـەیـش ئـەوە دەزانن
باجی گـومـرک و داهــاتـی نــاوخــۆ
پارەی ســەرانــە پــارەی کــەرانــە
فرۆشتنی نـەوت
پشکێکی بـاشـی هـەر بـە ئـاشـکـرا
دەڵێی مـیراتـی بـابـە گـەورەیــە
بەش دەکـرێ نـێوان بـاوک و کـوڕ و ئـامـۆزاو برا
هەمووی دەزانـێ بـۆ بـە دەسـاڵـێ
بە دەسـت بـڕیـن و دواکـەوتـن مـووچـەو
پاشەکەوتەوە میللـەت دەنـاڵـێ
خەریک بـو مـووچـە لـە یـاد نـەمـێنێ
مووچەی هـەندێـک مـانگ ئـەوەندە دواکـەوت
لە نـێو شەش مـانگـا
سێ مووچـە بدرێ
بکرێ بە فشەو مژدانـەو دەسکەوت
مافی خـۆیـەتـی فـەرمـانبــەر مـووچـە
میللەت گێل نـەبـێ نـاکـرێـتـە مننــەت.
(۱۳)
[وا دەرنـەچوون]
کاتێک هـاتـن وامـانـزانـی
دەبنـە ئـامـێز
بـۆ کـەس و کـاری ئـەنفـال و
کیمـیـا بـاران و شـەهـیدان.
وا دەرنـەچـوون
بـونبـە داڵدە بـۆ کـورد کـوژ و
نـاپـاکـەکـان.
کـاتێک هـاتـن وامـانـزانی
دەبنـە شـادی و ئـاوەدانـی.
دەبنـە بـاڵاو
تـاجی گونـدە ڕۆخـاوەکـان،
وا دەرنـەچوون
کـاولتـان کرد
سـەدان کـاری دزیوتـان کـرد
هـەرچی هـەبـوو ئـاودیـوتـان کـرد!
ئـەوەی بـەعـس
بـیری بـەلایـدا نەدەچـوو
ئـێوە کـردتـان
هـەرچی هـەبـوو ئـێوە بردتـان!
کـاتێک هـاتن وامـانزانـی
بـۆ نیشتیمـان دەبنـە جـوانـی.
ئـەوانـەی وا دوور وڵاتـن
لـە دەسـتی ستـەم هـەڵهـاتـن
چـەندین سـاڵـە بـە ئـاواتـن
بگـەڕێنـەوە نیشتیمـان.
وا دەرنـەچـوون
شـەڕ لـە دوای شـەڕتـان هـەڵگیرسـان
وڵات بووە کـاولستـان
خـەڵک لـێرەوە بـۆلایـان چـوون.
کـاتێک هـاتـن وامـانزانـی
دەبنـە سـایـە
دەبنـە بـابـە دەبنـە دایـە.
وا دەرنـەچـوون
بـۆ ئـەوانـەی
نـە مـاستـاوچی و نـە کۆیلـە بـوون.
بـونبـە زڕێـکی ستـەمکـار
کـەوتنـە گیـانیـان
بـا قـامچی و دار
کـۆچـی خـەڵکی بـۆ هـەندەران
هـاڵهـاتنـە لـە ئـێوە مـانـان
نـەک نیشتیمـان.
دابڕزێـن دابەوەشـێن
بـۆ وڵاتدارییـەک دەیکـەن،
دەریـاتـان کـردە گـۆڕستـان.
کـاتێک هـاتـن
ئێمـەی نـەفـام نـەمـانزانـی
خـەڵکـانێک بـوو دەیـانـزانـی
نـاپـاکییـە کـە نـەیـانـوت
لـە جیـاتـی گـوڵ بـەردیـان لێدەن
لـە جیـاتـی مـاچ
تفیـان لێکـەن
ئـەو نـاوەی سـەدام لێی نـاون
پـڕ پێستیـانـە
پیشـەیـانـە وڵات تێکـدەن
کـاولـی کـەن.
(۱۴)
[ئاکۆ دەلاک]
برام ئاکۆ
ڕەش یـان سـپی
پـەرچیـان بکـە
تـۆ چیتداوە بـە ڕەنگ پـرچـۆ
قسـەکـانت
نـەک زمـانم
وا خـەریکـە مـووەکـانم
دێننـە گۆ!
تـۆ دەبـوایـە
لـە جـێی ئـەوەی دەڵـێی هـاوڕێ
سـەر و ڕیشت وا سـپیبوون
بتگـووتـایـە.
مـووی دەر پـەردەو
بـرۆکـانت
سـەیـرە لام بـەڕەشـی مـاون
لـە نـاوەنـدی
حـەفتـاکـانـەوە گـوێ و چـاون
بـۆ تـۆمـار و
وێنـەگـرتـنی خـەمـاوی
تـانـجی ڕاون!
دوو گـوێت شـلکـە
بـەبـڕەو مـەبـڕە
لـە ڕابـردووی و ئێستـاکـەی
ئـەم کـوردە بـدوەێی جـەرگ بـڕە!
لـە سـەرەتـای نـەوەتـەکـان
گـەڕاینـەوە بـۆ خـورمـاتـوو
چـاک دەزانی
جاران وەکو ئێستا نـەبوو
سێ کەس لە نـێو
دوو نهۆمدا
چوار ماڵ لە نێو
خانوویەکی ڕۆژهەڵاتی
گەرماو
سەرئاو
سەربان یەک بوو
نە سناپ و نە تیکتۆک و
نە چات هەبوو
زوو دەخەوتین
هەڵدەساین زوو!
ژنە ئەنفالێکی گەرمیان
هەموو ڕۆژێک
بە ئەسپایی پلە پلە دادەبەزێ!
بای بەیان دەنگی دەهێنا
بۆ نزێک گوێم!
شەوێکیان ئەو دابەزین و دەنگەی لام بون بە پەژارە
هیچ نەخەوتم!
هەر کە هەستاو
بە ئەسپایی دوای هەنگاوەکانی کەوتم!
پاش خواردنی نان و چایی
شەرواڵێکی لە پێ کرد و
ڕەشی کتری دا لە گۆنای
لەگەڵ وێنـەی مێردەکەیدا قسەی دەکرد
دەیگوت: ئێستا کرێکاری دەکەم پیسم
بەهارم چوو لەگەڵ تـۆدا
گوڵێک سیسم!
بۆ بەم شـێوە لێمدەڕوانی
لە جێی هاوژینە ونبۆکەی
دەیگوت: نەخێر
بەم دۆخەیشەوە هەر جوانی
دەڵێی مانگی و هەورێ تەنک لەسەر ڕووتە
پیاو شێت دەکەن
ئەو سێ جووتە!
دیسان دەچوو
ڕەشاوێکی تری دەکرد!
دەیگوت: باوکی تاقانەکەم ئەرخەیانبە
ئەو کاتەی وا
بەرەو گڵۆپ بەڕێت کردین
سپاردەی خوای گەورەت کردین
دوا ماچ و ئامێز گرتنبێ
یان تۆ یا وەکو مردنبێ
تا دەهاتۆ
کزەو نوزەی منداڵەکەی
جەرگ و دڵی دەکرد بە سۆ!
جەژنێک بە هەناسە بڕکێ
بە پرتاو هاتە ژوورەوە
وتی: دایە
هاوڕێکانم جلی جوانیان لە بەردایە
دەڵێن: تۆ باوکت نییە
دایکە باوک واتای چییە!
گڵاڵەکردنی ئەم بابەتە: #زانا_کوردستانی
